Skírnir - 01.09.2014, Blaðsíða 54

valds en stjórnarandstaðan lagði áherslu á sterka stöðu forseta Ís-
lands sem væri þjóðkjörinn og með fullt umboð til að neita lögum
staðfestingar.
Mitt í orrahríðinni birtist viðtal við Sigurð Líndal, prófessor í
lögum, þar sem hann útskýrði meginatriði stjórnarskrárinnar og þá
stjórnskipun sem í gildi er. Sigurður sagði meðal annars:
Það má því eiginlega segja að Alþingi hefur eins konar bráðbirgðalöggjaf-
ar vald og þjóðin endanlegt vald. Alþingi setur því lög til bráðbirgða, þangað
til þjóðin hefur sagt hingað og ekki lengra. […] Ef forsetinn gerði t.d.
málstað annars deiluaðila að sínum og gengi bókstaflega fram fyrir skjöldu
annaðhvort með eða móti, þá væri hann kominn í dálitla vonda stöðu ef
hann biði svo hnekki. Hins vegar getur forsetinn sagt sem svo að hann ætli
ekki að taka neina opinberlega afstöðu til frumvarpsins. Hann gæti þess
vegna sagt eitthvað á þá leið að hann teldi það vera umdeilt, pólitíska valdið
endurspegli ekki alveg vilja þjóðarinnar og því rétt að þjóðin skeri úr þessu.
(„Valdið hjá þjóðinni“ 2001: 4)
Alþingi samþykkti nýja frumvarpið um lífeyrisgreiðslur til öryrkja
aðfaranótt 24. janúar 2001 með 32 atkvæðum stjórnarþingmanna
gegn 23 atkvæðum stjórnarandstöðunnar. Frumvarpið var þegar
sent forseta Íslands og staðfesti hann það með undirskrift sinni sama
dag. Um leið sendi forsetinn frá sér yfirlýsingu þar sem hann
útskýrði ákvörðun sína. Helstu efnisatriði hennar voru þessi:
1. Sú skoðun hefur komið fram að undanförnu að forseti Ís-
lands ætti ekki að undirrita lög um breytingar á almanna-
tryggingum. „Rökin hafa einkum verið að lögin samrýmist
ekki mannréttindaákvæðum stjórnarskrárinnar.“ Um þetta
sé ágreiningur bæði meðal lögfræðinga og annarra er málið
varðar.
2. Samkvæmt stjórnskipun landsins kveða dómstólar landsins á
um hvort lög samrýmist stjórnarskrá. Slíkt úrskurðarvald er
ekki í höndum forseta lýðveldisins né fæst niðurstaða í
þjóðaratkvæðagreiðslu.
3. Alþingi hefur samþykkt umrætt frumvarp með formlegum
hætti og stuðningi ríflegs meirihluta þingmanna.
4. „Þótt forseti Íslands hafi samkvæmt stjórnarskrá heimild til
278 svanur kristjánsson skírnir
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 278