Skírnir - 01.09.2014, Blaðsíða 173

397upprisa guðrúnar ketilsdóttur
þjóðarinnar. Mann- og skepnufellir var mikill og oft hart í ári. Hún
talar tiltölulega mikið um mat og minnist þrisvar sinnum á matar-
leysi eða hungur, í fyrsta sinn þegar hún fór í grasaferð norður í
Klaufabrekku og lifði á vöxtunum sem voru frekar eins og skítur
en matur; í annað sinn er átakanleg frásögn af því þegar hún lá úti
á Klaufabrekkum vorlanga nóttina í sólskini og sunnanvindi,
„aðkomin dauða“. Þá kom Guðbjörg (væntanlega systir hennar)
henni til bjargar og gaf henni svartabrauð til næringar. Í þriðja skipti
minnist hún á sultinn sem hún bjó við í vistinni á Tjörnum, og er það
henni greypt í minni. Hafði hún þá ráð með að kaupa sér skamm-
rif af manni sem hét Magnús, en þau reyndust skemmd og varð hún
veik af.10 Átján sinnum er nefndur matur í sjálfsævisögunni, mun
oftar en nokkurt annað efni. Eru það rúsínur, súrmatur, brauð -
kökur og feitt (smjör eða kjöt), þorskhöfuð, fjallagrös, grautar,
svartabrauð, kaffi, skammrif, síld, lakkrísrót, hákarlsbiti, kartöflur,
brennivín, fiskur/ýsa, sullukolla og hamsar. Allt varðandi fæðu, sult
og lífsafkomu er sem þéttur þráður í gegnum alla frásögnina. Á ævi-
árum Guðrúnar dundu fellisárin yfir hvert á eftir öðru og önnur
harðindi, eldgos, aflabrestur, hafís, siglingaleysi, plágur og margt
fleira. Almennt var sultur og seyra meðal fólks og nýttu menn
hvaðeina til matar sem auðið var og komust upp á lag með að nota
það sem landið gaf (Jónas Jónasson 1934/2010: 38–39). Af því hve
maturinn og hungrið er miðlægt í frásögn Guðrúnar má ráða
hvernig óttinn við hungrið var þungamiðja lífsbaráttunnar. Enn-
fremur hversu dýrmætur maturinn var, hvernig hún notaði hann
stundum sem gjaldmiðil, leið til að öðlast sjálfstæði og til að blíðka
þá sem voru henni ofar settir.
skírnir
10 Í handritum ævisögunnar sem birtast í bók Guðnýjar heitir þessi maður Magnús.
Þetta er í samræmi við handrit Jóns Borgfirðings ÍS 883 8vo og útgáfurnar í
Grímu eldri og yngri. Guðný getur sér þess til í bók sinni að hann hafi verið
vinnumaður á nálægum bæ eða bóndasonur, en kallar hann Markús af einhverjum
ástæðum (Guðný Hallgrímsdóttir 2013: 137–138). Út frá nafninu Markús rekur
hún svo hvernig viðskiptin gætu hafa verið á gráu svæði ef um væri að ræða
Markús Árnason hreppstjórason, því þá hefði hann verið að selja mat úr búri for-
eldra sinna (138). Þetta nafnamisræmi skýrir Guðný ekki í bók sinni.
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 397