Skírnir - 01.09.2014, Blaðsíða 108

starfs hóps um öryggismál og endurskipulagningu Stjórnarráðsins
2010). Í raun varð þó engin breyting á eðli þeirra lykilverkefna sem
hún hafði á hendi, enda var þeim haldið áfram hjá Landhelgisgæsl-
unni. Hins vegar var dregið mjög úr umsvifum starfseminnar og
fjárframlög til hennar skorin niður um meira en helming. Þannig
mátti koma til móts við hugmyndafræðileg stefnumið VG án þess
þó að hrófla við samstarfinu við NATO. Í augum bandalagsins
skipti ekki máli hvort sérstök stofnun eins og Varnarmálastofnun
hefði ratsjáreftirlitið með höndum; það væri í höndum aðildar -
ríkis ins sjálfs að ákveða hvernig skipulagi væri háttað. Og þar sem
Ísland hefur engan her var enn auðveldara að réttlæta breytt fyrir-
komulag.
Áður höfðu stjórnvöld aflýst loftrýmisgæslu Breta í lok árs 2008
vegna ákvörðunar breskra stjórnvalda um að beita lög um um varn ir
gegn hryðju verk um þegar þau frystu eign ir Lands bank ans á Bret-
lands eyj um. Vegna efnahagskreppunnar var enn fremur ákveðið að
loftrýmisgæslan yrði framvegis aðeins þrisvar á ári en ekki fjórum
sinnum auk þess sem dregið var úr íslenskum fjárveitingum til
hennar vegna ástandsins í efnahagsmálum. NATO hefur þá stefnu
að þau aðildarríki, sem leggja til mannafla og búnað til verkefna
bandalagsins, standi undir meginkostnaði vegna þátttökunnar. Því
höfðu sparnaðarráðstafanir íslenskra stjórnvalda ekki áhrif á fram-
kvæmd loftrýmisgæslunnar.
En ráðamenn lögðu engu að síður minni áherslu á lofrýmis-
gæsluna og hættu að amast við Rússafluginu. Og sú ákvörðun að
leita til Rússa um efnahagsaðstoð, eftir að vestræn ríki höfðu hafnað
ósk um stuðning, var skýrt dæmi um örvæntingu stjórnvalda.13
Geir Haarde forsætisráðherra orðaði það svo: „Við höfum ekki
fengið þann stuðning sem við fórum fram á við vini okkar“ og í
slíkri stöðu „verður að leita að nýjum vinum“ (Capell 2008). Slíkt
ákall um róttæka sjálfsmyndarbreytingu í utanríkismálum er mjög
sjaldgæft, enda kom strax í ljósi að erfitt var að framkvæma hana án
þess að reiða sig á stofnanir eða hefðir. Þótt viðbrögð Vladímírs
Pútíns, þáverandi forsætisráðherra Rússlands, hefðu verið jákvæð
332 valur ingimundarson skírnir
13 Viðtal við háttsettan rússneskan embættismann, 22. júní 2009.
Skírnir Haust 2014 umbrot.qxp_Layout 1 6.10.2014 13:19 Page 332