Saga - 2010, Blaðsíða 17

það sé gert á síðari öldum, t.d. á siðaskiptatímanum. Það var nýtt,
sem gert var í þessu riti, að hverfa allt aftur til upphafs kristninnar.
Útgangspunktur höfundar er að fyrir tíma hinna skilgreindu
mælikvarða hafi mun meiri fjölbreytni gætt og víða á útbreiðslu -
svæði kristninnar hafi hinn nýi átrúnaður breiðst út í mynd sem
síðar var tekið að skilgreina sem ranga trú. einkunnarorðið „krist-
inn“ hafði því margs konar merkingu fyrst í stað og jafnvel breyti-
lega frá einum stað til annars. Tilraun höfundar gengur út á að kanna
einkum þær myndir kristninnar sem náðu útbreiðslu í edessu í
Sýrlandi (nú Sanliurfa í Tyrklandi), egyptalandi og nokkrum fleiri
stöðum og bera saman við þá mynd sem festi rætur í Róm og á
áhrifa svæði hennar. en í Róm var að finna miðstöð þeirrar greinar
sem síðar náði viðurkenndri stöðu sem rétt trú. Andstæðurnar milli
þessara tveggja greina uxu fram á 2. öld.
Bauer telur að ástæður þess að kristni í Róm fékk snemma sam-
hæfðari mynd en víða annars staðar séu öðrum þræði menningar- og
hugarfarslegar. Hugsanagangur Rómverja hafi ekki fallið að þeim
synkretisma sem víða gerði vart við sig austar á Miðjarðarhafs svæð -
inu. Í því sambandi skipti og miklu máli að kristnir menn í Róm og
aðrir sem stóðu fyrir þeirri grein kristninnar sem þar náði undirtök-
um héldu fastar við trúarrit gyðinga (Gamla testamentið) en gerðist
víðast annars staðar. Skapaði það forsendur fyrir því að meiri festa
komst á kenninguna þar en á svæðum þar sem boðskapur Jesú frá
Nazaret var túlkaður í ljósi fjölþættra austrænna trúarhugmynda. Þá
bendir Bauer á að réttarfarsleg hugsun Rómverja hafi ýtt undir stofn-
unarmyndun og stöðlun meðan það heyrði til undantekninga að þeir
sem boðuðu aðrar greinar kristni næðu að mynda hliðstæða varan-
lega varnar múra um trú sína. Pólitísk staða Rómar varð síðar til þess
að sú mynd kristninnar sem þar hafði náð undirtökum þegar í upp-
hafi náði mikilli útbreiðslu.
Fyrir daga Bauers og lengi eftir að rit hans kom út var sú staðal-
mynd sem brugðið var upp af fyrstu öldum kristni, í þá veru að hin
rómverska kristni og síðar sú kristni sem hvíldi á Níkeujátningunni
(frá 325/381) hafi myndað meginstraum kristninnar en svo hafi
komið fram trúarlegir jaðarhópar sem klofnað hafi frá eða verið úti -
lokaðir af meirihlutanum. Bauer sneri myndinni á hvolf. Samkvæmt
hans rannsóknum var það sem síðar var kallað villutrú (ketzerei)
samheiti yfir sundurlausar túlkanir á kristninni sem þó báru höfuð
og herðar yfir rómverska kristni, bæði hvað útbreiðslusvæði og fjölda
áhangenda snerti.
góð saga 17
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:05 Page 17