Saga - 2010, Blaðsíða 26

eric J. Hobsbawm, The Age of Revolution: Europe 1789–1848
(London: Weidenfeld & Nicolson 1962).
Ég kynntist riti Hobsbawms í kiljuútgáfu á sjöunda áratug aldarinn-
ar sem leið, ekki mörgum árum eftir að það kom fyrst út (1962), og
fékk strax mikið dálæti á því.1 Höfundurinn, sem er ensk-austur-
rískur gyðingur, rekur hér ferli hinnar tvíþættu byltingar sem lagði
grunn að nútímanum — iðnbyltingarinnar og frönsku byltingarinn-
ar — og samtvinnuð áhrif beggja á þjóðfélag og menningu fyrri
helmings nítjándu aldar. Þetta er syntesa (hentar betur en heitið
almenn saga/yfirlitssaga), þar sem felldir eru í eina heild ólíkir
þættir hinnar sögulegu þróunar á sviði stjórnmála, efnahags, þjóð -
félagsgerðar og menningar. Sjálfur kveður höfundur ritið ætlað
öðrum fremur þeim sem eru ekki aðeins forvitnir um fortíðina held-
ur vilja skilja „how and why the world has come to be what it is
today and wither it is going“ (formáli bls. xv).
Á þeim aldarfjórðungi sem leið frá útkomu verksins jók höfund-
ur við tveimur öðrum sem færðu syntesu hans fram til 1914, þ.e. The
Age of Capital 1848–1875 (1975) og The Age of Empire 1875–1914 (1987).
Í byrjun þessarar aldar birti svo Hobsbawm ritið The Age of Extremes
1914–1991 sem íslenskir lesendur þekkja undir heitinu Öld öfganna.
Ágæti verksins Byltingartíminn 1789–1848 byggist að mínum
dómi einkum á eftirtöldum höfundarkostum: mikilli yfirsýn; djúp-
um skilningi á innbyrðis tengslum ólíkra sögulegra þátta og sviða og
loks stílsnilld. Skal nú vikið stuttlega að hverju þessara atriða fyrir
sig.
eric Hobsbawm nýtur m.a. uppruna síns í því að hafa kynnst af
eigin raun ólíkum þjóðum og menningu. Ólíkt ýmsum breskum
sagnfræðingum er hann læs á helstu tungumál álfunnar (að rúss-
nesku undanskilinni) og vísar óspart til „erlendra“ rita. Hann fer
ekki heldur í launkofa með persónulega þáttinn í þjóðfélagsskilningi
sínum (lesendum sínum veitti hann lykil að honum í sjálfsævisög-
unni Interesting Times (2002)) — sem mótaðist ekki síst af valdatöku
nasista þegar hann var menntaskólanemi í Berlín.
ekki fer á milli mála að söguskilningur Hobsbawms dregur dám
af marxískri kenningu enda var hann á þessum tíma félagi í komm -
spurning sögu26
1 Blaðsíðutilvísanir í ritið miðast hér við þessa útgáfu, Mentor Books, þar sem
frumútgáfan er mér ekki tiltæk.
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:05 Page 26