Saga - 2010, Blaðsíða 179

styrksins.53 Jafnframt er mikilvægt að draga skýr mörk milli fjár-
mögnunar rannsóknarnáms annars vegar og almennra vísinda-
rannsókna hins vegar. Í þriðja lagi er hægt að hugsa sér að stefnan
gangi í þveröfuga átt við það sem hér hefur verið lagt til, nefnilega
að sjóður eins og Rannís verði opnaður upp á gátt og um leið verði
allt rannsóknarfé sem háskólarnir í landinu fá frá ríkinu sett í hann.
Slíkt kæmi ekki í veg fyrir ójafna aðstöðu umsækjanda, en það myndi
auka líkur á að sjálfstætt starfandi vísindamenn fengju út hlutað úr
sjóðnum, sem væri margfalt stærri. Með þessu móti væri líka hægt að
tryggja að rannsóknarféð sem háskólarnir fá árlega frá ríkisvaldinu
væri tekið úr höndum kunningja innan háskóladeildanna.
Með þessum leiðum ykjust líkurnar á að rannsóknarsamfélaginu
gæti veitt stjórnvöldum og öðrum valdastofnunum samfélagsins
það aðhald sem er hverju þjóðfélagi mikilvægt.54 Fjölbreytni er hér
lykilatriði — einsleitt og samofið vísindasamfélag bíður upp á að
akademían virki ekki sem kraftmikið afl í samfélagi sem ætlað er að
treysta lýðræðisferlið með upplýsingargjöf og gagnrýninni umfjöll-
un um menn og málefni.55
Fram á síðasta ár svaf íslensk akademía illa á verðinum. Hún tók
ekki virkan þátt í að andmæla tilraunum valdahafanna til að beita
þekkingarsamfélaginu í þágu sinna eigin hugmynda.56 Það má jafn-
dómur sögunnar er ævinlega rangur! 179
53 Fyrir tveimur árum voru einstaklingsstyrkir hækkaðir úr tveimur milljónum
króna í rúmar fjórar milljónir og virtist þá sem hagur sjálfstætt starfandi fræði-
manna færi að vænkast. Hins vegar varð það um leið fýsilegur kostur fyrir fast -
ráðna háskólakennara að fá sig tímabundið lausa frá hefðbundnum há skóla -
störfum og geta einbeitt sér alfarið að rannsóknum og notið þessara launa frá
Rannís. Ástæða er til að ætla að einhverjir háskólaprófessorar hafi tekið þennan
kostinn þar sem þeir hafa raðað sér á úthlutunar lista Rannís síðustu ár.
54 ef menntamálayfirvöldum fellur ekki í geð að setja háskólafólki skorður í sam-
bandi við samkeppnissjóðina, til að tryggja hag sjálfstætt starfandi fræðimanna
og um leið fjölbreytni í rannsóknum, þá er hægt að hugsa sér að öndvegisstyrk-
ir verði eingöngu vettvangur þar sem háskólakennarar, nemendur og þess vegna
sjálfstætt starfandi fræðimenn geti sótt í saman. Þá væri hægt að tryggja að styrk-
ir Rannís dreifðust yfir fjölbreyttan akur hins vísindalega starfs í landinu.
55 Í þessu sambandi má benda á þá vísindapólitík sem stunduð hefur verið í
Þýskalandi. Sjá Dr. Dieter Herrmann og Dr. k. P. Christian Spath, Forschungs -
handbuch. Samkeppnissjóðirnir þar í landi eru að hluta til sérstaklega ætlaðir
þeim vísindamönnum sem hafa nýlokið prófi.
56 Fyrirlestur Sigurðar Jóhannessonar hagfræðings, „Þægileg blekking og beisk-
ur raunveruleiki“, sem haldinn var í ReykjavíkurAkademíunni 12. febrúar
Saga haust 2010 — NOTA (9.5.)_Saga haust 2004 - NOTA 8.12.2010 11:06 Page 179