Jökull - 01.01.2013, Blaðsíða 31

Recent fault movements in the Tungnafellsjökull fissure swarm
if compared to other fissure swarms at or near the di-
vergent plate boundaries of Iceland. It is consider-
ably wider than the central volcano and thus partly
bypasses it instead of extending from it. The southern
branch is highly asymmetric, with all normal faults
downthrown to the west. Graben structures are found
in the northern branch but are small.
Acknowledgements
The help and support of Ásta Rut Hjartardóttir is
gratefully acknowledged. Amandine Auriac helped
with InSAR analysis and interferograms of the
Tungnafellsjökull area. Gunnar B. Guðmundsson at
the Icelandic Meteorological Office provided the seis-
mological data. Magnús Pálsson and Fróði Jones
helped with the field work. Gunnar Njálsson, park
ranger at Nýidalur, added greatly to the success of
this study by his participation and enthusiasm. Héð-
inn Björnsson, Haukur Jóhannesson, Kristján Sæ-
mundsson, Bryndís Brandsdóttir, and an anonymous
reviewer gave invaluable suggestions for the improve-
ment of the manuscript. This study was supported by
the Icelandic Research Fund (Rannís) and the Eimskip
Fund of the University of Iceland.
ÁGRIP
Eldstöðvakerfi Tungnafellsjökuls er staðsett innan
Mið-Íslands gosbeltisins, nærri miðju íslenska heita
reitsins og þrípunktsins milli Evrasíuflekans, Norður-
Ameríkuflekans og Hreppaflekans. Þetta eldstöðva-
kerfi hefur ekki verið mjög virkt á Nútíma en aðeins
tvö hraun má rekja til eldstöðvarinnar, Tunguhraun og
hraunið úr Dvergunum svokölluðu. Sprungusveim-
ur eldstöðvakerfisins er tiltölulega stuttur og breið-
ur samanborið við aðra sprungusveima fráreksbelta á
landinu, um 40 km að lengd og 20 km breiður. Hann
er breiðari en Tungnafellsjökulseldstöðin og liggja
sprungurnar því að hluta fram hjá eldstöðinni frek-
ar en að liggja út frá henni. Jarðskjálftavirkni svæð-
isins er fremur lítil. Að jafnaði mælast færri en 10
skjálftar á ári með upptök innan kerfisins. Það kom
því nokkuð á óvart þegar InSAR-mælingar (ratsjár-
víxlunarmælingar) úr gervitunglum sýndu að hreyf-
ingar höfðu orðið á sprungum á 2–3 stöðum innan
kerfisins í tengslum við gosið í Gjálp 1996. Gos-
stöðvarnar voru í um 35 km fjarlægð og í öðru eld-
stöðvakerfi. Við skoðun á sprungum 2009 og 2010
komu fram vísbendingar um nýlegar hreyfingar inn-
an sprungusveimsins sem gáfu til kynna meiri virkni
en áður var talið. Á nokkrum stöðum fundust fersk
niðurföll þar sem laust efni á yfirborði hafði hrun-
ið niður í undirliggjandi sprungur. Fersk niðurföll
eru annars ekki algeng nema þar sem sprungur hafa
gliðnað nýlega. Ummerkin bentu til þess að síðustu
hreyfingar hefðu orðið eftir vorleysingar 2010. Könn-
un á jarðskjálftagögnum og InSAR-myndum leiðir í
ljós þrjár skjálftahrinur eða atburði sem gætu tengst
þessum nýlegu hreyfingum. Fyrsti atburðurinn var í
október 1996, meðan á Gjálpargosinu stóð, annar var
í ágúst 2008 og sá þriðji í nóvember 2009. Þessir at-
burðir koma fram í aukinni jarðskjálftavirkni á svæð-
inu, bæði ef litið er til fjölda skjálfta og skjálftavæg-
is. Allir skjálftarnir eru þó litlir. Samanlagt skjálfta-
vægi allra skjálfta á svæðinu samsvarar einum skjálfta
af stærðinni 3,4. Vægi sprunguhreyfinganna á sama
tímabili samsvarar skjálfta af stærðinni 5,0. Þetta mis-
ræmi styður eindregið þá túlkun að sprungufærslurnar
tengist kvikuhreyfingum en stafi ekki einvörðungu af
tektónískum hreyfingum.
REFERENCES
Björnsdóttir, Þ. 2012. The fissure swarm of Tungnafellsjök-
ull: Recent movements. University of Iceland, M.Sc.
thesis, 47 pp.
Björnsson, H. and P. Einarsson 1990. Volcanoes be-
neath Vatnajökull, Iceland: Evidence from radio-echo
sounding, earthquakes and jökulhlaups. Jökull 40,
147–168.
Clifton, A. and S. Kattenhorn 2006. Structural architecture
of a highly oblique divergent plate boundary segment.
Tectonophysics 419, 27–40.
Einarsson, P. 1991. Earthquakes and present-day tectonism
in Iceland. Tectonophysics 189, 261–279.
Einarsson, P. 2008. Plate boundaries, rifts and transforms
in Iceland. Jökull 58, 35–58.
Einarsson, P. and K. Sæmundsson 1987. Earthquake epi-
centres 1982–1985 and volcanic systems in Iceland:
A map in: Í hlutarins eðli, Festschrift for Þorbjörn
Sigurgeirsson. Þ. Sigfússon, (ed.). Menningarsjóður,
Reykjavík.
JÖKULL No. 63, 2013 31