Breiðfirðingur - 01.04.1986, Page 67
BREIÐFI RÐIN'GU R
65
lagastaflinn, í öðru lagi jarðlög frá ísöld (kvartcr) og í þriðja
lagi jarðlög frá nútíma. í þessu skrifi verður ekki gerð grein
fyrir jarðlögum á Snæfellsnesi enda hefir það verið gert áður
(sjá grein höf. í Árhök Ferðafélags íslands 1982 og í bókinni
Eldur er í norðri).
Eins og að líkum lætur hefir hið forna Snæfellsnesrekbelti
ekki í neinu verið frábrugðið þeint rekbeltum sem virk eru í
dag. Eldvirkni var bundin við megineldstöðvar og sprungu-
reinar. Eins og áður er getið, er Krafla ágætt dæmi um slíka
megineldstöð. í gegnum hana liggur sprungurein, sem ekki
verður aðskilin frá megineldstöðinni sjálfri. Rústir nokkurra
slíkra eldstöðva hafa fundist við Breiðafjörð og á sunnan-
verðunt Vestfjörðum (1. mynd). Á þeim ármilljónum, sem
síðan hafa liðið, hafa roföflin náð að rjúfa jarðlagastaflann
svo, að nú sést í innviði þessara eldstöðva.
J arðlagastaflinn
Jarðlagastaflinn viö Breiðafjörð er ein heild. Jarðlögunum
hallar nær öllum til suðausturs eða suðsuðausturs inn að
Snæfellsnessamhverfunni. Austan hennar hallar jarð-
lögunum til gagnstæðrar áttar eða til norðvesturs. Staflinn er
ntyndaður af hraunlögum, þar sem eitt hraunlag hefir runnið
út yfir annað. Á milli hraunlaganna eru oftast fremur þunn
rauð setlög, sem að uppruna eru forn jarðvegur. Pau hafa
rauöbrennst þegar næsta hraunlag lagðist ofan á þau. Meiri
hluti hraunlaganna eru úr basalti (blágrýti). Slíkum lögum er
skipt í tvennt. Annars vegar apalhraun, sem eru með gjall-
karga að ofanverðu og hins vegar helluhraun (eða dyngju-
hraun), sem yfirleitt eru beltótt og yfirborð þeirra slétt og
reipótt. Staflinn er oftast nokkuð reglulegur ef frá eru talin
svæði þar sem megineldstöðvar eru. Hraunin eru misþykk, á
bilinu 1-50 m þykk, en flest eru innan við 8 m þykk.
Apalhraunin hafa flest runnið frá gossprungum (t.d. eins
og Lakagígar) en helluhraunin frá dyngjum (svipaðar og
Skjaldbreiður og Trölladyngja). Hvert dyngjuhraun getur