Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 32

30
GUÐRÚN JOHNSEN
SKÍRNIR
sókn studda nauðsynlegum gögnum til að getað kastað rýrð á
niðurstöður títtnefndrar óháðrar rannsóknarnefndar íslenska þjóð-
þingsins sem sett var á fót í lok árs 2008 og hafði yfir grunngögnum
að ráða úr öllum þeim stofnunum sem nefndin hafði til umfjöllunar.
Ef slík rök um áhrif alþjóðafjármálakreppunnar halda hefðu fleiri
bankakerfi í heild sinni fallið, en ekkert slíkt gerðist þótt einstaka
stofnanir hafi ýmist orðið gjaldþrota eða þeim bjargað af stjórn-
völdum.11
Eins og áður var að vikið sneru íslensku bankarnir sér einkum að
tveimur fjármagnsveitum til að halda við ósjálfbærri starfsemi sinni
eftir að skuldabréfamarkaðir höfðu gert áhlaup á þá. Um nokkurt
skeið fundu þeir nýja fjármögnunaraðila í seðlabönkum og spari-
fjáreigendum meðal almennings, einkum í Bretlandi. Til að geta
viðhaldið vextinum, endurfjármagnað gamlar skuldabréfaútgáfur
og orðið sér úti um lausafé léku þeir á Seðlabanka Islands með inn-
haldslausum útgáfum skuldabréfa á sjálfa sig sem þeir afhentu
hinum bönkunum sem aftur lögðu þau inn í Seðlabankann sem veð
fyrir veðlánum bankans Qohnsen 2014: 93-96). Bankamennirnir
reyndu að leika sama leik gagnvart evrópskum seðlabankamönnum
sem voru fljótir að sjá við þessu og stöðva aukna fyrirgreiðslu til
bankanna, á meðan lausafjárgreiðslan barst frá Seðlabanka Islands
allt til endaloka bankanna, með láni til þrautavara til Kaupþings í blá-
lokin í kaupbæti Qohnsen 2014: 101).
Það sem að lokum ýtti bönkunum fram af brúninni og flýtti
fyrir óumflýjanlegum örlögum þeirra, var áhlaup innistæðueigenda
á erlenda (og innlenda) reikninga þeirra upp úr miðjum september
2008. Landsbankinn hafði fyrr á árinu orðið fyrir áhlaupi á Icesave-
reikninga sína í lok mars 2008, er stjórnendur bankans tilkynntu ís-
lenskum stjórnvöldum að bankinn ætti sex daga eftir ef útstreymið
héldi áfram út af reikningunum. Engin viðbrögð urðu af hálfu ís-
lenskra stjórnvalda í kjölfar þess að forsætisráðherra og utanríkis-
ráðherra var tilkynnt um þetta. Þó máttu þeir vita að gjaldeyris-
forði Seðlabankans ætti ekki nema um fimmtung upp í þá upphæð
11 Augljós dæmi um þetta eru Lehman Brothers, Bear Sterns, Washington Mutual
í Bandaríkjunum og Fortis í Belgíu.