Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 182

180
GESTUR GUÐMUNDSSON
SKÍRNIR
Um 1980 kemur fram afdráttarlaus rokkbylgja, tengd pönkinu,
þar sem saman fara hrá og frjó tök á tónlist og orðum og anarkísk
lífsafstaða. Þar koma fram fyrstu íslensku rokklistamennirnir sem
hasla sér völl á alþjóðamarkaði, Sykurmolarnir og þar með Björk.
Hún sameinaði mjög persónulega, frumlega listsköpun og alþjóð-
lega skírskotun og með árangri hennar og Sykurmolanna breiðist
sá skilningur fyrst út í íslensku samfélagi að í rokkinu búi sköpun
sem jafnast geti á við viðurkenndari listgreinar. Viðurkenningin
kom að miklu leyti að utan, en jafnframt skipti máli að í íslenskri
umræðu og fjölmiðlum kom smám saman fram fólk sem gat rætt
og reifað dægurtónlistina af skilningi. Hér verða skoðuð skrif þeirra
sem smám saman gerðu dægurtónlist umræðuhæfa, á fyrsta aldar-
fjórðungi íslenskrar poppgagnrýni 1967-1992.
Skiptir dægurtónlist máli? Nálgun og rannsóknarspurningar
Listgagnrýni er almennt til marks um að tekið sé mark á list og hún
talin skipta máli. Slík gagnrýni á sér langa sögu en var þó lengst af í
skugga trúarlegra og valdsmannslegra raka. Endurreisn í lok miðalda
og upplýsingarhreyfing 18. aldar ruddu gagnrýninni umræðu veg,
rykið var dustað af grískum heimspekingum fornaldar og Immanuel
Kant gerði gagnrýni að hornsteini heimspekilegrar hugsunar í
skrifum sínum í lok 18. aldar. Kant hóf meðal annars til vegs list-
rænan smekk sem leiðarhnoð gagnrýninnar hugsunar á því sviði
(Lindberg o.fl. 2005: 11-15).
A 19. öld dró vaxandi bókmennta-, tónlistar- og myndlistar-
gagnrýni viðfangsefni sín í dilka há- og lágmenningar, en fræðimenn
20. aldar bentu síðar á að fram að 19. öld hefði ekki ríkt djúp gjá
milli há- og og lágmenningar heldur hefði gjáin skapast við framrás
að rytma sveiflunnar en til þess þarf að láta gamlar bragreglur lönd og leið“ (Atli
Ingólfsson 1994: 458). Við þetta þarf að bæta að flestir helstu íslensku rokktexta-
höfundarnir hafa blandað saman vönduðu íslensku tungutaki og daglegu máli ung-
menna á hverjum tíma. Á sjötta og sjöunda áratug 20. aldar tókst einkum Jóni
Sigurðssyni og Þorsteini Eggertssyni ágætlega upp með slíka textagerð, en hún
varð ekki snar þáttur í nýsköpun á sviði tónlistar fyrr en með þeim fjórum lista-
mönnum/hljómsveitum sem hér eru nefnd.