Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 170

168
EIRÍKUR BERGMANN
SKÍRNIR
að kröfunum hafi ekki verið hrint í framkvæmd vegna þeirra at-
burða sem síðar urðu, voru þær þungt áfall fyrir pólitíska sjálfs-
mynd þjóðarinnar sem nánar er rædd hér á eftir.
I sjötta lagi glataðist gríðarlegt fé í hruninu. Aðeins tæknilegt
gjaldþrot Seðlabanka Islands nam 300 milljörðum króna (Byrne og
Þorsteinsson 2012). Ymsir erlendir aðilar náðu ennfremur að nýta
sér neyðina og hrifsa til sín íslenskar eignir. Á meðal þeirra var
þáverandi formaður norska innstæðutryggingarsjóðsins, Finn
Haugan, sem auk þess að þrengja að íslenskum fjármálafyrir-
tækjum leiddi hóp fjárfesta sem hirtu norska Glitni á hrakvirði, á
um það bil tíund kaupverðsins. Annað dæmi má finna í hraksölu
Seðlabanka Islands á FIH-bankanum í Danmörku (sem hann hafði
fengið í fangið þegar Kaupþing féll) eftir skyndilega kröfu danska
fjármálaeftirlitsins árið 2011 um aukið fé frá Islandi — sem hvergi
var tiltækt.
Þegar litið er heildstætt á þá atburði sem urðu í kringum hrunið
sem hófst í byrjun október 2008 sést að það var ekki aðeins efna-
hagslegt; það var ekki síður pólitískt og sálrænt áfall — með bönk-
unum hrundi sjálfsmynd íslendinga til grunna.
Kerfisgallinn — óleystur enn
Auk þeirra efnahagslegu og pólitísku þrenginga sem hrunið olli hér
á landi afhjúpaði það tvenns konar kerfisgalla sem við blöstu, ann-
ars vegar almennan galla í uppbyggingu evrópska bankakerfisins og
hins vegar viðbótargalla í tengingu Islands við hið samevrópska fjár-
málakerfi.
Hinn almenni evrópski kerfislægi ágalli lá í skiptingu stjórnunar
fjármálakerfisins á milli Evrópuvettvangsins og ríkjanna sjálfra. Evr-
ópska bankakerfið byggðist á sameiginlegum fjármálamarkaði með
samræmdu regluverki en eftirlit var hins vegar alfarið í höndum sér-
hvers aðildarríkis. Því var engin samevrópsk heildarsýn yfir stöðu
mála. Hrun íslensku bankanna lýsti upp þann kerfisvanda með hvað
skýrustum hætti og leiddi það meðal annars til viðamikillar vinnu við
heildarendurskoðun kerfisins á Evrópuvísu. Að auki bjuggu nokkur
ríki á þessum samræmda fjármálamarkaði enn við eigin gjaldmiðil