Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 174

172
EIRÍKUR BERGMANN
SKÍRNIR
nánast að nýr samfélagssáttmáli yrði lagður til grundvallar endur-
reistu landi. Rætt var um nýtt Island að franskri fyrirmynd um
Annað lýðveldið á meðan tækninerðir lýstu því þannig að uppfæra
þyrfti kerfið í Island 2.0. En smám saman féllu flestar slíkar tillögur
í gamalgróinn farveg átakastjórnmála og lentu í hakkavél hinnar
nýju gagnrýnu skipanar (e. new critical order) sem smám saman
þróaðist og var að lokum hafnað (sjá nánar Bergmann 2014b: 9.
kafli). Hér er látið duga að stikla á stóru:
Þótt búsáhaldabyltingin hafi feykt mörgum stjórnmálamönnum
frá völdum voru þeir yfirleitt ekki látnir sæta kerfisbundinni ábyrgð.
Rannsóknarskýrsla Alþingis fól í sér fyrirheit um viðamiklar
þjóðfélagsbreytingar, sér í lagi á efnahagssviðinu, en var svo brátt
skákað til hliðar í umræðunni. Þrátt fyrir nokkra refsidóma yfir
bankamönnum höfðu flestir þeirra frelsi til viðskiptastarfa sem fyrr.
Ríkisstjórnin var gerð afturreka með Icesave-samningana sem áttu
að vera lykill að eðlilegum alþjóðasamskiptum landsins. Þá strand-
aði umsóknin að Evrópusambandinu sem ætlað var að tryggja nýja
peningamálastefnu byggða á evrunni. Nýja stjórnarskráin sem
margir álitu vera eins konar nýjan samfélagssáttmála varð hakkavél
átakastjórnmálanna að bráð. Atlagan að fjórflokkskerfinu, sem
meðal annars birtist í miklum fjölda nýrra framboða, mistókst. Að
samanlögðu sést að hér varð ekki nein grundvallarbreyting á
þj óðfélagsskipaninni.
Fræðimenn af gagnrýna skólanum (e. critical theory) kynnu að
líta svo á að það, hvernig þessi tilboð um endursköpun þjóðskipu-
lagsins voru tætt í sundur, sé dæmi um það hvernig kapítalisminn ver
sig gegn kröfum um grundvallarbreytingar á efnahagskerfinu.
Icesave-deilan
í kjölfar hrunsins lagðist Icesave-deilan eins og mara yfir alla
þjóðfélagsumræðu í landinu svo að um skeið sáu menn fátt annað.
Deilan er álitin merkileg á heimsvísu enda hefur hún allt það sem
prýða má áhugaverðar alþjóðadeilur — flækju flókinna alþjóðalaga
og óljósa stöðu þeirra í ríkjakerfinu, valdbeitingu stærri ríkja gegn
smærri, samspil alþjóðastofnana og einstakra ríkja sem hafa mis-