Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 52

50
NJÖRÐUR SIGURJÓNSSON
SKÍRNIR
gaum og því er við athuganir á hljóðmenningu jafnan lögð áhersla
á að hljóð hafi meiri áhrif en fólk tekur venjulega eftir, að það sé
nauðsynlegt að hlusta vel til þess að skilja betur, leggja eyrun við.1
Hér á eftir er leitast við að greina hljóðmenningu Alþingis og
skýra meginþætti hennar út frá nokkrum hljóðdæmum. Fyrst og
fremst er þó um að ræða skörun tveggja sviða sem svipar saman og
þeirra sem Vitub ér enn — eða hvat? dregur fram: Annarsvegar þess
sem við getum kallað greinilegt, skýrt eða skipulagt, það er ýmis
hljóð sem eru æskileg og fara eftir þeim reglum og stýringu sem
æskileg eru. Hinsvegar þess sem við getum á samsvarandi hátt kallað
ógreinilegt, óskýrt og óskipulagt. Hin neikvæðu formerki eru engin
tilviljun í þessu samhengi heldur er staða hins ógreinilega einatt
„óæskileg“ og yfirleitt hulið ef því verður við komið. Hávaði er því
ekki aðeins hátt hljóð heldur er „hávaði" einnig það sem truflar hin
æskilegu skilaboð. I þessu samhengi skiptir miklu hver hefur vald til
þess að skilgreina hávaðann.2 Hið óskýra er því ekki síður áhuga-
verður þáttur hljóðheimsins og rétt eins og þögn afmarkar tóna eða
ljós kallar á skugga er hið ómstríða eðlilegur hluti hljóðmenningar-
innar.
Uppbygging greinarinnar er með þeim hætti að byrjað er á að
leggja eyrað við hljóðverkið Vituð ér enn — eða hvat? eftir Ólöfu
Nordal og táknmál þess sett í samhengi við hljóðheim þingsins sem
er í senn kunnuglegur og framandi. Þá er hlustað eftir ómi þing-
fundar frá þeim stað sem áheyrendum er ætlaður, þingpöllum eða
áheyrendastúku, og mikilvægi þess fyrirkomulags undirstrikað með
1 Bók kanadíska tónskáldsins R. Murray Schafer (1993), The Soundscape, sem upp-
haflega nefndist The Tuning of the World þegar hún kom fyrst út árið 1977, er
grundvallarrit í hljóðmenningarfræðum ásamt bók Jacques Attalis (1985), Noise:
The Political Economy of Music (á frummálinu Bruits (1977)). Sem inngangsbók
um hljóðmenningu má nefna greinasafnið The Auditory Culture Reader í ritstjórn
Michaels Bull og Les Back (2003), en í öðru textasafni, Audio Culture í ritstjórn
Christoph Cox og Daniel Warner (2004), er lögð áhersla á tengsl hljóðmenningar
og samtímatónlistar.
2 Margt hefur verið rætt og ritað um óæskileg áhrif hávaða í nútíma en dæmi um
nýleg rit um menningu hávaða og hlustunar eru Discord: The Story of Noise eftir
Mike Goldsmith (2012) og Koltrasten som trodde att den var en ambulans eftir
Anders Mildner (2012).