Skírnir - 01.04.2014, Blaðsíða 48

46
PÉTUR GUNNARSSON
SKÍRNIR
er ævinlega ætlað að boða eitthvað jákvætt. Með góðu eða illu, sam-
anber hinar lítt þolanlegu hlátursmaskínur sem eru látnar leika
undir engilsaxneskum skemmtiþáttum þar sem allir hlæja, nema ef
til vill áhorfandinn.
Annað sem skilur okkur að, menn nútíma og menn miðalda, er að
sjálfsögðu afstaðan til kynlífsins. Menn hafa furðað sig á því hvernig
kirkjan náði annarri eins útbreiðslu fyrir daga fésbókar, twitters og
tísts. Að hún skyldi á örfáum öldum ná að kristna heiminn höfuð-
áttanna á milli. Þáttur í því er vitaskuld undirtökin sem hún náði
með afskiptum sínum af kynlífi fólks, þar með gat hún hlutast til
um daglegt einkalíf, var allsstaðar nálæg, með nefið ofan í hvers
manns kroppi. I sem skemmstu máli réð kirkjan því hverjir máttu
hafa kynmök, hvernig og hvenær.
Þar sem nú stóð upp á kirkjuna að rekja fyrir rætur allra kynlífs-
synda og hjálpa syndaranum til réttrar iðrunar og yfirbótar sam-
kvæmt gjaldskrá, þurfti handbækur þar sem verknaðurinn var út-
listaður í öllum hugsanlegum smáatriðum og síðan viðurlögin við
hverju broti. Skriftafaðirinn var í ekki óáþekkri stöðu og sá sem
vinnur við að hjálpa heróínsjúklingum án þess að hafa nokkra sjálfs-
þekkingu á efninu; hann þarf að vita allt um sprautur og inntöku efn-
isins um nös, munn eða æð.
Þessar handbækur ætlaðar skriftafeðrum til leiðbeiningar höfðu
að geyma svo eldfimt efni að auðvitað lá í augum uppi að lýsingarnar
gætu æst lesandann til óhæfuverka. Þannig varar Nikulás páfi I. á
níundu öld við því að láta handbækurnar liggja á glámbekk þar sem
leikir geti komist í þær.2
Um miðja tólftu öld setti klerklærður lögfræðingur að nafni
Gratian saman kennslubók í kirkjurétti sem hann nefndi Concordia
discordantium canonum (Samhljóm ósamhljóma lagagreina) og lagði
grunninn að kirkjurétti sem vísindagrein með höfuðstöðvar í ítölsku
borginni Bologna þar sem íslenskir miðaldamenn sóttu til náms, m.a.
2 James A. Brundage, Law, Sex and Christian Society in Medieval Europe, 1987,
bls. 169.