Ljósmæðrablaðið - 01.07.2011, Blaðsíða 49

49júlí 2011 • Ljósmæðrablaðið
listann yfir og komu með tillögur að breyt-
ingum. Einnig fékkst aðstoð frá sérfræðingi í
nýburalækningum sem kom með tillögur að
upplýsingum til öflunar.
Úrvinnsla gagna
Gengið var úr skugga um að gögn hefðu
verið slegið rétt inn í tölfræðiforritið með
því að skoða tíðnitöflur fyrir allar breytur
og leiðréttingar gerðar áður en frekari úr-
vinnsla hófst. Aðstoð við úrvinnslu var veitt
af sérhæfðum starfsmanni hjá Félagsvís-
indastofnun Háskóla Íslands.
Niðurstöður þessarar rannsóknar eru að
mestu lýsandi en einnig var leitast við að
skoða tengsl milli ákveðinna breyta. Gerð
voru kí-kvarðat marktektarpróf til að skoða
hvort marktækur munur væri á tengslum
breytanna. Miðað var við 95% öryggismörk
á marktektarprófum rannsóknarinnar.
Siðferðilegar vangaveltur
Engin siðferðileg álitamál eru talin tengjast
rannsókninni. Rannsóknin fól ekki í sér
neina áhættu fyrir þátttakendur þar sem um
var að ræða afturvirka rannsókn byggða á
upplýsingum úr sjúkraskrám. Rannsóknin
fól ekki í sér ávinning fyrir þátttakendur en
hugsanlegt er að niðurstöður mætti nýta til
góðs í klíník og felur þar með í sér ávinning
fyrir aðra með sömu vandamál í framtíðinni.
NIÐURSTÖÐUR oG
UmRÆÐUR
Hver er fjöldi ógreindra léttbura sem fædd-
ust á LSH árin 2005-2006 eftir 37 vikna
meðgöngu? (Sjá töflu 1).
Í rannsókninni var notast við ákveðin
greiningarskilmerki til að skera úr um hvort
grunur væri um léttbura á meðgöngu, þ.e.
hvort hann var greindur fyrir fæðingu. Þau
voru:
• Barn mælist minna en 15% í einni sónar-
mælingu.
• Vaxtarminnkun um 10% milli tveggja
ómskoðana.
• Vaxtarseinkun fósturs meðal ástæðna
fyrir framköllun fæðingar.
Er munur á hvort léttburar greinast fyrir
eða eftir fæðingu m.t.t. hvort móðir er íslensk
eða af erlendu bergi brotin? (Sjá töflu 2).
Hafa legbotnsmælingar forspárgildi um
hvort léttburarnir greinast fyrir fæðingu?
(Sjá töflu 3).
Í rannsókninni var notast við ákveðin
greiningarskilmerki til að skera úr um hvort
AÐFERÐAFRÆÐI
Rannsóknin var megindleg með afturvirku
rannsóknarsniði, byggð á upplýsingum úr
sjúkraskrám. Úrtakið var börn sem fædd-
ust á Landspítalanum árin 2005 og 2006
eftir fullar 37 meðgönguvikur, voru ein-
burar og fengu ICD-10 greininguna P05.1.
Úrtakið var fengið, í samráði við for-
stöðumenn kvennadeildar Landspítalans,
úr Vöruhúsi gagna sem er tölvuforrit þar
sem upplýsingar úr Fæðingaskráningunni
eru vistaðar.
Umrædd ár fæddust samtals 111 börn
á Landspítalanum eftir 37 vikna meðgöngu
og fengu ICD 10 greininguna P05.1. Eftir
að útilokunar- og valviðmiðum rannsóknar
hafði verið beitt stóðu 92 skýrslur eftir sem
aflað var upplýsinga úr með því að skoða
mæðraskrár, barnablöð og sónarblöð. Val-
viðmið voru; barn fæðist árið 2005 eða
2006; barn fæðist eftir fullar 37 meðgöngu-
vikur; barn fær ICD 10 greininguna P05.1.
Útilokunarviðmiðið var ef um tvíbura var að
ræða.
Framkvæmd rannsóknar
Áður en hafist var handa við rannsóknina,
var tilskilinna leyfa aflað hjá forstöðu-
mönnum Kvennadeildar Landspítalans,
siðanefnd sjúkrahússins og Persónuvernd. Í
mars 2008, þegar öll leyfi höfðu fengist, var
hafist handa við rannsóknina. Upplýsingar
voru færðar úr viðkomandi sjúkraskrám á
gagnasöfnunarblað og þaðan yfir í tölfræði-
forritið SPSS 16.0 þar sem unnið var nánar
með þær. Gagnasöfnunarblaðið sem notað
var í rannsókninni var hannað af rannsak-
anda. Það þróaðist við lestur fræðilegs efnis
og varð höfundur um leið meðvitaðri um
hvaða breytur skiptu máli þegar um léttbura
er að ræða. Leiðbeinendur rannsóknar lásu
voru notuð hérlendis, þ.e. kúrfa Westins.
Rannsóknarhópurinn þótti nokkuð dæmi-
gerður fyrir íslenskar aðstæður þá en sam-
kvæmt fæðingarskráningunni 1972–1981
var meðalþyngd nýbura á Íslandi 3558g.
Hins vegar hefur meðalfæðingarþyngd ís-
lenskra barna aukist í 3814 gr samkvæmt
fæðingarskráningunni 1998–2002 (Reynir
Tómas Geirsson, o.fl., 2002) frá því að ís-
lenska legvaxtarritið var útbúið.
Síðustu ár hefur töluvert verið fjallað um
sérhönnuð eða einstaklingshæfð legvaxtar-
rit sem fæðingarlæknirinn Jason Gardosi
hefur hannað ásamt fleirum. Þar er gengið
út frá því að bakgrunnsþættir hjá móður
hafi áhrif á mælingarnar (Gardosi & Francis,
1999). Um er að ræða tölvuforrit sem hægt
er að slá inn í upplýsingar um móður og
fyrri börn ef einhver eru. Sett er inn þjóð-
erni móður, aldur, hæð, þyngd og fjöldi
fyrri barna. Ef um fyrri börn er að ræða eru
slegnar inn þyngdar– og lengdartölur þeirra,
ásamt meðgöngulengd og kyni. Einnig er
mikilvægt að vita meðgöngulengd. Allt eru
þetta lífeðlisfræðilegar breytur sem talið er
að hafi áhrif á þyngd og vöxt (Gelbaya &
Nardo, 2005; Hutcheon, Zang, Platt, Cnatt-
ingius & Kramer, 2011). Komið hefur í ljós
í nokkrum rannsóknum að næmi sérhæfðra
vaxtarrita er meira en næmi staðlaðra
vaxtarrita (Coomarasamy o.fl., 2002) og
að einstaklingshæfð vaxtarrit greini betur
á milli eðlilegrar og sjúklegrar smæðar og
minnki þannig falskt jákvæðar og falskt
neikvæðar greiningar á vaxtarskerðingu
(Gardosi & Francis, 2009; Gelbaya & Nardo,
2005). Royal College of Obstetricians and
Gynaecologists mælir með notkun einstak-
lingshæfðra legvaxtarrita (Coomarasamy
o.fl., 2002; Gardosi & Francis, 2009; Hutc-
heon o.fl. 2011).
Tafla 1. Léttburar
Fjöldi = n Hlutfall
Greindir léttburar 42 45,7%
Ógreindir léttburar 50 54,3%
Alls 92
Greindir
léttburar
Ógreindir
léttburar
Alls
Íslensk móðir 50,0% (n=40) 50,0% (n=40) 100% (n=80)
Erlend móðir 16,7% (n=2) 83,3% (n=10) 100% (n=12)
Allar mæður 45,7% (n=42) 54,3% (n=50) 100% (n=92)
Tafla 2. Greining léttbura fyrir fæðingu eftir þjóðerni móður