Náttúrufræðingurinn - 2017, Side 12

Náttúrufræðingurinn
12
ur á náttúrusvæðum er meiri en á
byggðum svæðum.
Furby o.fl.3 benda á að menn
geta verið mótfallnir raflínum ekki
aðeins línanna vegna heldur vegna
þess hvaðan orkan kemur. Þeir taka
dæmi þar sem menn voru mót-
fallnari raflínum ef orkan sem um
þær fer er framleidd í kjarnorkuveri.
Því má velta fyrir sér hvort það skipti
fólk máli á sama hátt í hvað orkan er
notuð. Á Íslandi fara, eins og áður
segir, 74% orkunnar til áliðnaðar.
Könnun meðal landsmanna sýnir
að 15% eru fylgjandi því að virkja
meira til að auka stóriðju og 26%
landsmanna eru fylgjandi því að
virkja til að selja orku til Evrópu um
sæstreng.54 Mun fleiri, eða 75%, eru
hins vegar fylgjandi því að virkjað
sé til að efla aðra atvinnustarfsemi
en stóriðju hér á landi og 81% er
fylgjandi því að orkan frá nýjum
virkjunum sé notuð til að rafvæða
bílaflota og almenningssamgöngur.
Viðhorf almennings til orkufram-
leiðslu er því háð því í hvað á að
nota orkuna og mögulega gildir það
sama um viðhorf til raflína.
Í ljósi vaxandi mikilvægis ferða-
þjónustunnar fyrir efnahag landsins
er áríðandi að draga úr sjónræn-
um áhrifum raflína. Það er meðal
annars hægt að gera með því að
leggja þær þannig að þær kræki
framhjá náttúrusvæðum eða grafa
þær í jörð.7 Almenningur er mun
líklegri til að samþykkja niðurgrafn-
ar línur en loftlínur vegna þess að
þær hafa minni áhrif á landslag
og þar með sjónræna upplifun.55
Áætlaður stofnkostnaður 50 km
jarðstrengs um Sprengisand með
800 MVA flutningsgetu er talinn
um 3,1 sinni meiri en kostnaður
við jafnlanga loftlínu með sömu
flutnings getu. Kostnaður við slíkar
framkvæmdir hefur lækkað mikið
síðustu ár vegna aukinnar þekk-
ingar og minni efniskostnaðar.56
Samtök ferðaþjónustunnar hafa
lýst yfir áhyggjum sínum af sjón-
rænum áhrifum raflína og gerðu
athugasemdir við kerfisáætlun
Landsnets. Lögðu samtökin meðal
annars til að á mjög viðkvæmum
svæðum verði skoðaður enn frekar
sá kostur að leggja jarðstreng í stað
loftlínu.57
Rannsókn þessi er þeim takmörk-
unum háð að í henni eru fáar spurn-
ingar um viðfangsefnið. Það skýrist
af því að raflínur voru aðeins hluti
af stærra rannsóknarverkefni sem
fjallaði um áhrif virkjana á ferða-
mennsku. Ef einungis raflínur hefðu
verið til skoðunar hefði verið hægt
að spyrja ýtarlegar út í atriði sem
snúa að þeim sérstaklega. Jafnframt
var einungis stuðst við einfaldar
spurningar en ekki til dæmis ljós-
myndir þar sem búið væri að setja
inn raflínur svo að svarendur gætu
séð betur hvernig umhverfið liti út
ef búið væri að leggja raflínur um
svæðið. Meiri dýpt hefði einnig mátt
ná í viðhorf ferðamanna með því að
taka við þá viðtöl þar sem þeir væru
beðnir að lýsa nánar viðhorfum sín-
um. Loks má nefna að um er að
ræða úrtaksrannsókn þar sem sjö
staðir eru valdir sem úrtökustaðir.
Niðurstöðurnar lýsa því einungis
viðhorfum þeirra ferðamanna sem
fara um þessa sjö staði en ekki
ferðamönnum á landinu öllu. Engu
að síður varpa þær ljósi á hvað
ferðamönnum á völdum náttúru-
skoðunarstöðum á landinu finnst
um raflínur í náttúrunni. Þær upp-
lýsingar eru mikilvægar í ljósi þess
að flestir ferðamenn koma hingað
til lands vegna náttúrunnar32 og
er hún því mikilvæg auðlind fyrir
ferðaþjónustuna.
Mikill vöxtur ferðaþjónustunnar
undanfarin ár hefur haft áhrif á sýn
manna á það hvað felst í hugtakinu
náttúruauðlindir og hvernig þurfi
að hlúa að þeim til þess að þær nýtist
áfram sem auðlind fyrir ferðaþjón-
ustuna.58 Vegna ímyndar Íslands
sem ferðamannalands og umfangs
ferðaþjónustu í hagkerfinu er mikil-
vægt að hafa í huga áhrif raflína
á eftirspurnarhlið ferðamennsku,
þ.e. á ferðamenn og upplifun þeirra,
þegar ákvarðanir eru teknar um
staðsetningu raflína. Búast má við
að krafan um jarðstrengi og önnur
úrræði til að minnka neikvæð sjón-
ræn áhrif raflína á landslagið verði
sífellt háværari og að við mótun
atvinnu- og byggðastefnu landsins
og gerð áætlana um uppbyggingu
flutningskerfis raforku þurfi að
horfa til fleiri sjónarmiða en gert
hefur verið hingað til. Þessi rann-
sókn er innlegg í þá umræðu og
með þeirri greiningu sem hér hefur
verið kynnt er varpað ljósi á það
hvaða hópar eru viðkvæmastir fyrir
raflínum í náttúru landsins og sýnt
að munur er á viðhorfi þeirra til
raflína á láglendi og hálendi. Slík
þekking er auk þess mikilvæg nú
þegar unnið er að markhópagrein-
ingu fyrir landið59 í því skyni að
styrkja samkeppnishæfni áfanga-
staðarins Íslands.
6. mynd. Hvað má vera til staðar án þess að hugtakið víðerni/óröskuð náttúra glati merk-
ingu sinni? – What can be in place without the concept of wilderness/unspoilt nature losing
its meaning?
Stígar eftir göngumenn og sauðfé –
Trails by walkers and sheep
Fjallaskálar – Mountain huts
Lagðir göngustígar – Designed footpaths
Vegslóðar – Tracks by vehicles
Girðingar – Fences
Ekkert – Nothing
Vegir – Roads
Þjónustumiðstöðvar – Service centres
Miðlunarlón – Reservoirs
Vindmyllur – Wind turbines
Raflínur – Transmission lines
Fjarskiptamöstur – Radio masts
Hótel – Hotels
Virkjanir – Power plants