Náttúrufræðingurinn - 2017, Side 42

Náttúrufræðingurinn
42
að meðaltali um hásumarið. Meðal-
tal alls ársins er 7%. Dálítið hágildi
er á tíðniferlinum í október. Til að
auðvelda samanburð á árstíðasveifl-
unni milli stöðva er dreginn ferill
sem sýnir frávik einstakra mánaða
frá ársmeðaltalinu. Slík frávikalína
er dregin fyrir alla stöðvaflokk-
ana á 5. mynd. Ljóst er að í öllum
flokkum er hægviðri tíðast á sumrin
og allir tíðniferlarnir á 5. mynd sýna
annað hágildi í október. Hægviðri
er sjaldgæfast síðari hluta vetrar
og snemma vors. Lítill munur er á
flokkunum fimm, en þó má segja
að á hálendinu séu vetrarstillur
hlutfallslega algengar en septem-
berstillur sjaldgæfar.
Um hávetur er lítill munur á
lofthita að næturlagi og á daginn.
Þannig er það ekki á sumrin. Hiti
er að jafnaði hæstur síðdegis og
lægstur eldsnemma morguns. Tíðni
hægviðris sveiflast líka í takt við sól-
arganginn. Sjötta mynd sýnir dæg-
ursveiflu hægviðris í Reykjavík og
á Hjarðarlandi. Mög miklu munar
á nóttu og degi og ljóst er að hin
háa tíðni hægviðris að sumarlagi
sem birtist á 4. og 5. mynd á fyrst
og fremst rætur að rekja til stillu á
öðrum tímum sólarhrings en yfir
hádaginn.
Línuritin á 7. mynd varpa tíru á
árstíðasveifluna og ekki síst á það
sem liggur að baki hauststillunni.
Ætla má að vindur á toppi Skálafells
gefi allþokkalega vísbendingu um
vindinn sem blæs yfir stórum hluta
landsins, ofan við loftlagið sem næst
er yfirborði jarðar. Eins og búast
má við er tíðni tiltölulega hægra
vinda á Skálafelli mest á sumrin en
minnst yfir háveturinn. Miklu mun-
ar á ágúst og september, en þá eykst
hitamunur milli norðurslóðalofts
og suðrænna loftmassa og lægðum
fjölgar hratt. Tíðni hægra vinda yfir
landinu breytist hins vegar lítið frá
september fram í október. Engin
einföld skýring er á því hökti, en
Trausti Jónsson hefur meðal fárra
annarra lýst því í kveri um árstíða-
sveiflur.2 Tíðni hitahvarfa eykst á
hinn bóginn mikið frá september
fram í október, til samræmis við
minni sólgeislun og styttri dag. Þar
3. mynd. Meðaltíðni hægviðris árin 2005–2015 í þeim flokkum veðurstöðva sem nánar er
lýst í textanum (%). – Mean frequency of calm winds in the different groups of weather
stations. Data from 2005–2015 (%).
4. mynd. Meðalhlutfall hægviðrisathugana í sérhverjum mánuði í Reykjavík 2005–2015
(%; brotinn ferill) og hlutfall meðalfráviks sérhvers mánaðar af ársmeðaltali (%; óbrotinn
ferill). – Frequency of calm winds in Reykjavik (%; dashed line) and proportion of the mean
number of calm observations of individual months to the annual mean (%; solid line).
5. mynd. Hlutfall meðalfráviks hægviðrisathugana sérhvers mánaðar frá ársmeðaltali í veður-
stöðvaflokkunum fimm (%). – Proportion of the mean number of calm observations of individ-
ual months to the annual mean of calm winds for the different groups of weather stations (%).