Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 2017, Síða 43

Náttúrufræðingurinn - 2017, Síða 43
43 Tímarit Hins íslenska náttúrufræðifélags er að finna skýringu á tiltölulega hárri tíðni hægviðris niðri við jörð í október. Við vitum hins vegar ekki hversu þykkt þetta hægviðrisloftlag er, kannski er það mjög þunnt. Freistandi gæti verið að leyfa haf- golunni að skýra lága tíðni hæg- viðris að degi til á sumrin, sem opinberast á 6. mynd. Það stangast þó illilega á við mælingarnar sem sýna að tíðni hægviðris fellur hratt að morgni, löngu áður en hafgolan lætur á sér kræla. Hér hlýtur því að vera um að ræða niðurbrot á hitahvarfi næturinnar sem er nægi- lega veikt og þunnt til að morgun- sólin nái að eyða því. Hægviðrið endist lengur fram eftir morgni á Hjarðarlandi sem er langt frá sjó, en í Reykjavík. Það hlýtur að eiga rætur í því að næturhitahvarfið sé sterkara eða kalda loftlagið niðri við jörð þykkara en úti við ströndina, nema hvort tveggja sé. Tíðniferill hægviðris á Hjarðarlandi kemur í fljótu bragði dálítið á óvart. Tíðnin eykst jafnt og þétt eftir því sem líður á kvöldið, eins og búast má við, en lækkar síðan um miðja nótt og segja má að næturlágmark í tíðni hæg- viðris sé um fimmleytið, einmitt þegar hvað kaldast er og búast hefði mátt við að hægviðri væri algeng- ast. Líklega eru hér á ferð áhrif frá fallvindum niður af hálendinu eða fjöllunum sem þó eru spottakorn frá Hjarðarlandi. Morgunsólin nær að spilla þeim vindum áður en hita- hvarf næturinnar eyðist að fullu og því eykst tíðni hægviðris fram eftir morgni, en hún nær hámarki um kl. 8, þ.e. 3–4 klukkustundum eftir sólarupprás. Spárnar Fróðlegt er að vita hvar, hvenær árs og hvenær sólarhrings helst sé að vænta hægviðris, en enn betra er þó að vita fyrirfram hvort vindur verður hægur eða ekki. Þegar þetta er skrifað er helstu vindaspár fyrir Ísland að finna á vefsíðum Veð- urstofu Íslands og Belgings eða Reiknistofu í veðurfræði. Veður- stofan beitir reiknilíkaninu Harm- onie við reikninga á veðurspám, en þeir reikningar hvíla í neti með 2,5 km víðum möskvum og jaðar- gildum frá Evrópsku veðurstofunni (ECMWF).3,4,5 Reiknilíkön þróast í sífellu svo erfitt getur verið að draga nú ályktanir um áreiðanleika spár af spám og veðri fyrir nokkrum árum. Við skoðum því aðeins spár fyrir eitt ár, og eru þær sýndar á 8. mynd. Þar er sýndur árangur spáreikninga 24 klst. fram í tímann á veðurstöð- inni í Reykjavík. Þegar vindur er undir 1 m/s hljóðaði spáin í öllum tilvikum nema tveimur upp á vind undir 6 m/s og oftar en ekki undir 2 m/s. Það verður að teljast þokka- legur árangur. Svipað er uppi á teningnum þegar spáð er hægum vindi. Það gerist aðeins einu sinni að vindur fari yfir 6 m/s þegar spáð hefur verið vindi undir 1 m/s. Hugsa nú ugglaust margir lesendur að ofangreindar villur hljóti að skýrast af skekkjum í dýpt eða gangi lægða sem jafnan er kennt um skakkar veðurspár. Þegar bet- ur er að gáð er þetta ekki raunin. Stóru skekkjurnar eiga sér rætur í veðurlagi þar sem vindur breytist oft hratt frá einni stund til annarrar. Þannig er stundum í skúraveðri eða éljagangi. Í éli hvessir, en þegar élið er gengið yfir lygnir stundum hratt. Þá er oft stutt á milli vindrastar og stillu sem báðar eiga rætur að rekja til fjalla. Röstin kemur meðfram fjallshlíðinni, en stillan er þar sem vindur í nokkurri hæð yfir jörðu stendur af toppi fjallsins. Oft sveifl- ast röstin og sá sem er í jaðri hennar 6. mynd. Meðaldægursveifla hlutfalls hægviðrisathugana í Reykjavík og á Hjarðarlandi í Biskupstungum (%; 2005–2015). – Diurnal cycle of relative frequency of calm winds in Reykjavík and at Hjarðarland (Inland, S-Iceland) (%; 2005–2015). 7. mynd. Meðaltíðni vinds undir 5 m/s í sérhverjum mánuði á Skálafelli í 771 m hæð yfir sjó (% X 0,1) og meðaltíðni hitahvarfa milli Skálafells og Korpu í Mosfellsbæ (%). Gögn áranna 1997–2016. – Seasonal variability of the frequency of winds below 5 m/s at the top of Skálafell at 771 m a.s.l. (% X 0.1), SW-Iceland, and the mean frequency of inversions (%) between Skálafell and Korpa. Data from 1997–2016.
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.