Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Blaðsíða 67

A f l a n d a m æ r a h é r u ð u m C l i o o g b ó k m e n n t a g y ð j a n n a
TMM 2013 · 2 67
fræðingur. Það má stela sirka jafn miklu og tónskáld má stela, án tilvísana,
einum takti eða svo, það er að segja engu.
Sögulega skáldsagan Stúlka með fingur var um Þórunni ömmu mína, en
þar sem ég vissi svo lítið um hana annað en mýtur og bókina sem mamma
skrifaði um barnæsku hennar, Bernsku í byrjun aldar, varð úr skáldskapur.
Hún hét Unnur eins og amma vildi sjálf heita í barnskáldsögu mömmu um
hana. Ég ákvað að skrifa bók nr. 2 um móður mína og föðurætt hennar,
og í þetta sinn var til dobía af rituðu efni, dagbækur, sendibréf, skjöl, auk
blaðagreina sem runnu í kjöltu mína úr netinu góða.
Beinagrindur féllu úr ættarskápnum, sem hvorki ég né nokkur lifandi
ættingi hafði haft hugmynd um. Í febrúar 2011 áttaði ég mig á því að for-
eldrar móður minnar fengu sýfilis og Þórunn amma dó úr sjúkdómnum, jú,
það vissi ég alltaf en tengdi ekki, í Farsóttarhúsinu. Bréfin þeirra á milli, afa
í Danmörku og ömmu heima, var hún vel sigld þó, þegar afi þjáðist mán-
uðum saman á spítala í Höfn með sýfilis í hnénu eru dásamleg. Það gleður
mig að flagga þessum sjúkdómi því að fjöldi núlifenda þorir ekki segja frá
alnæmi sínu. Þórunn amma missti mörg fóstur sem setti mark á þau hjónin
og móður mína litla. Sjötíu prósent sýfilisfóstra deyja og sum fæðast með
sýkina. Líf móður minnar, einkabarnsins og minnsta fyrirbura sem þá
hafði lifað á landinu, var kraftaverk. Þess vegna gat móðir mín ekki farið í
fóstureyðingu eins og aðrar fínar stelpur sem urðu óléttar í menntaskóla eða
háskóla. Mamma Kobba gerði það tvisvar. Þess vegna var móðir mín fyrsta
konan sem hætti ekki í latínuskóla þótt þunguð væri, því að hún þurfti bæði
að eiga barnið og standa sig sem einkabarn menntaðra foreldra.
Rektor sá til þess að allur salurinn í MR vissi hver hin fallna kona var
sem dró skugga þessa hneykslis yfir skólann. Hann tók ekki í útrétta hönd
hennar þegar hún tók við stúdentsskírteininu. Versta stund ævi minnar,
sagði mamma.
Rétt eins og í lífi Jóns Sigurðssonar reyndist sýfilisinn afgerandi fyrir fjöl-
skyldusöguna, tilfinningasöguna alla. Án þessa lykilatriðis meikar lífsaga
þeirra sem þennan hrylling lifa og nánustu afkomenda engan sens. Mamma
varð ólétt aftur í klaufaskap, gat ekki látið eyða vegna afstöðu foreldranna og
varð að hætta í háskólanum. Fór í grautarpottinn og bætti sársauka móður
sinnar með því að eignast sjö börn. Jón Sigurðsson skrifaði sína fyrstu grein
um pólitík nýstiginn upp úr öðru stigi sýfilis, úthrópaður um allt land
skrifaði mágur hans honum. Ákvað að láta til sín taka og byggja upp orðspor
sitt að nýju. Þakka má sýfilisnum hetjuskap Jóns forseta.
Ég fann fleiri beinagrindur. Alexander langafi var dæmdur í yfirrétti
fyrir að skrifa ljótt um sýslumann, www.timarit.is fleygði því í fangið á mér.
Langafi Bjarnasonsystra, kunningja minna, var sýslinn sem hann fjölmælti
… og svo framvegis. Fann líka fullt af heillandi hversdagssögu og hug-