Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Qupperneq 91

Á h r i f E S B -a ð i l d a r á í s l e n s k h e i m i l i
TMM 2013 · 2 91
ætla að Ísland verði á meðaltali ESB, hvorki í matarverði né vinnustundum,
þar sem landið er efnaðra en meðaltal ESB þrátt fyrir hrunið (landsfram-
leiðsla Íslands á mann, mæld í kaupmætti, árið 2011 var 10% hærri en meðal-
talið í ESB, en var 23% hærri árið 2006).11
Ef skv. framansögðu er gert ráð fyrir að samanburðarverð á mat árið
2006 hafi verið of hátt og árið 2009 sé of lágt, er ljóst að kaupmáttaraukning
heimilanna verður í lægri kanti þeirra rannsókna sem gefnar voru út árin
2004, 2008 og 2010. Raunhæf tala við núverandi kringumstæður yrði því
skv. ofangreindu sennilega um eða innan við 10%, en 10% meðallækkun
matarverðs táknar 1,4% kaupmáttaraukningu heimilanna.12
Myntbandalagið. Það er ekki sjálfgefið að lönd sem ganga í ESB geti gengið í
myntbandalag Evrópu og tekið upp evru sem gjaldmiðil. Evrópusambandið
ætlast til að ný aðildarríki taki upp evruna, en ekki fyrr en að ákveðnum
skilyrðum uppfylltum. Þessi skilyrði eru: stöðugt verðlag, takmarkaðar
skuldir hins opinbera, takmarkaður fjárlagahalli hins opinbera, stöðugt
gengi og lágir langtímavextir.13 Þetta var allt í góðu lagi á Íslandi árin rétt
fyrir efnahagshrunið 2008, en svo er ekki lengur. Mikilvægt er að benda á
að það er ekki svo að við upptöku evru lagist efnahagsmálin eins og hendi
sé veifað, heldur er þessu öfugt farið, efnahagsmálin þurfa að vera í lagi fyrst
og þá er hægt að taka upp evru.14 Ef Íslendingar vilja taka upp evru verða
þeir að taka sig á í efnahagsmálum. Í sérriti Seðlabanka Íslands um valkosti
í gjaldmiðilsmálum, sem gefið er út í september 2012, er bent á að ekki sé
skynsamlegt fyrir Ísland að nota eða taka upp aðra gjaldmiðla en krónur eða
evrur. Upptaka gjaldmiðla landa sem Ísland hefur takmörkuð viðskiptaleg
tengsl við er engin lausn, nema síður sé.
Myntbandalög hafa bæði kosti og ókosti. Margt bendir þó til að Íslandi
væri betur borgið innan myntbandalags Evrópu en utan þess. Kostnaður við
gjaldeyrisskipti hverfur í viðskiptum við evrusvæðið, sem er stærsti mark-
aður Íslands. Verð á inn- og útflutningi til evrusvæðisins helst stöðugra þar
sem gengissveiflur verða úr sögunni, verðsamanburður verður auðveldari
og síðast en ekki síst eykur sameiginleg mynt viðskipti, sem svo aftur eykur
velferð með að vörur eru framleiddar þar sem það er hagkvæmast og ódýrast.
Sameiginleg mynt hefur líka ákveðna galla, t.d. að ríkið getur ekki einhliða
fellt gengið eða prentað peninga að vild.15
Nokkrar kannanir hafa verið gerðar á áhrifum myntbandalagsins á Ísland.
Vegur þar langmest aukning viðskipta vegna sameiginlegrar myntar, sér-
staklega þegar allir tollar í viðskiptum við Evrópu verða einnig úr sögunni
við ESB-aðild. Greinargerð Þórarins Péturssonar og Francis Breedon,
gefin út af Seðlabanka Íslands í desember 2004, gerir ráð fyrir að aðild að
evrusvæðinu auki tekjur á Íslandi um 4% á mannsbarn þegar til langs tíma
er litið, og er þá einnig tekið tillit til annarra jákvæðra áhrifa ESB-aðildar, s.s.
tollabandalagsins. Eiríkur Bergmann Einarsson og Jón Þór Sturluson í bók