Tímarit Máls og menningar - 01.06.2013, Síða 137

D ó m a r u m b æ k u r
TMM 2013 · 2 137
atburðir eiga sér stað þetta sumar en það
sem stendur upp úr er hvernig Eyja
byggir sjálfa sig upp smátt og smátt þar
til hún nær síðustu stigum „endurhæf-
ingarinnar“; því níunda sem felst í að
gangast við sjálfri sér (338) og því tíunda
sem felst í því „að orða hugsanir sínar“
(349). Þá fyrst getur hún hringt í Garr-
ann og sagt honum að hún snúi ekki
aftur til hans. En hún snýr heim til
mömmu „sólbrún og fjórum kílóum
léttari“ (374) og hálfkaraða skáldsögu í
farteskinu.
Móðurmorð
Auður Jónsdóttir hefur ekki – svo ég viti
– gefið það upp að sú staðreynd að Hall-
dór Laxness er afi hennar hafi haft
hamlandi áhrif á hennar eigin skrif.
Þvert á móti hélt hún fyrirlestur á
hundrað ára afmæli afa síns undir fyrir-
sögninni: „Hvetjandi fremur en letj-
andi“ þar sem hún hyllir verk nóbel-
skáldsins því í þeim „býr fegurðin – og
ofar hverri kröfu ríkir skáldskapurinn
einn“.6 Það er þó hægt gera sér í hugar-
lund að það sé ekki alveg útlátalaust
fyrir ungan höfund að hafa slíkan bók-
menntajöfur í eigin fjölskyldu og
kannski hefur Auður fengið að heyra,
líkt og Eyja, að „hún [sé] enginn nóbels-
verðlaunahafi“ (112). Hægt er að leika
sér með þá tilgátu að upphafssetning
verksins „Viltu ekki fara frá þessum
manni?“ vísi á einhverju plani ekki síður
til Halldórs Laxness og Auðar Jónsdótt-
ur en til Garrans og Eyju; að Auður
þurfi að „fara frá þessum manni“ til að
finna sína eigin rödd. Það er þó kannski
full glannalegur lestur, enda Auður
Jónsdóttir löngu búin að finna sína
eigin rödd sem höfundur. Engu að síður
er leikið með þá hugmynd í Ósjálfrátt
að Eyja stígi út úr Sölku Völku og síðan
tengir hún sig við kvenlegg fjölskyld-
unnar: Mömmu, ömmu og langömmu –
skáldskapurinn er frá þeim kominn:
Hann er kominn frá hinni „ósjálfráðu“
skrift sem langamma stundaði með vin-
konum sínum; hann hefur nærst af
stuðningi og hvatningu ömmu og síðast
en ekki síst er skáldskapurinn kominn
frá mömmu; sprottinn af þránni eftir að
skilja vandamál hennar:
Ég skrifa því ég hef alltaf staðið nærri
fólki sem þjáist af óseðjandi þorsta. Það
þambar áfengi eins og hvítvoðungur
brjóstamjólk. Og ég þrái að skilja af
hverju […] ég er ekki rithöfundar af því
að afi minn fékk bókmenntaverðlaun
heldur af því að mamma mín er alkóhól-
isti. (75)
Eyja þakkar móður sinni fyrir skáld-
skapinn (líkt og Auður Jónsdóttir gerir í
tileinkun fremst í bókinni) í kafla sem
hefur yfirskriftina „Takk“. Þakkirnar
eru blandnar sektarkennd því ljóst er að
móðirin fékk ekki þá hvatningu frá
sínum nánustu sem Eyja fær. Það er
athyglisvert að til dæmis virðist harðasti
stuðningsmaður Eyju – amma – ekki
bera skynbragð á hæfileika sinnar eigin
dóttur eða hvetja hana til skrifta.
Þegar Eyja las Fay Weldon hugsaði
hún um Mömmu, þegar hún las Isabel
Allende hugsaði hún um Mömmu, þegar
hún las Marilyn French hugsaði hún um
Mömmu. Mamma las allar þessar konur
og miklu fleiri. Síðan brunaði hún niður í
kaupfélag til að skrifa hundamat og bleiur
á reikninginn sem henni tókst að halda
eftir að hún réð sig í hlutastarfið.
Amma varð hreykin af henni, að vera
loksins búin að fá alvöru vinnu og hætt
þessum hringlandahætti. Líka nánustu
ættingjar og börnin hennar sjálfrar. Allir
hæstánægðir með að Mamma hefði fundið
sinn stað í lífinu. (87–88)
Og um leið og Eyja þakkar fyrir sig játar
hún móðurmorð: „Hún drap mömmu