Heimsmynd - 01.07.1990, Page 49

og vildi byrja nýtt líf. Vönduðu margir
ekki gamla landinu kveðjurnar og sögð-
ust aldrei myndu snúa heim aftur í rang-
lætið, vitleysuna og okrið. En voru svo í
sömu andrá farnir að ræða alls kyns
möguleika sem væru fyrir hendi á Is-
landi, bara ef rétt tækifæri byðist, bara
ef höftum létti, bara ef leyfi fengist, bara
ef ættarveldið hryndi, bara, bara ef ...
Því Flateyingurinn vill koma heim aft-
ur, jafnvel þótt enginn sakni hans heima.
Lífshamingjan er ekki einungis fólgin í
því að geta fætt og skætt sig. Auðvitað er
uppfylling þessara frumþarfa skilyrði fyr-
ir virðingarverðu lífi. En ærið mörgum
íslendingi á erlendri grund er líkt farið
og hetjunni Ódysseifi sem haldið var
nauðugum í allsnægtunum hjá hinni hár-
fögru landgyðju Kalypsó í Ógýgjuey.
Þótt Ódysseifur fengi allt sem hugurinn
girntist nema leyfi til að halda heim,
nægði það ekki til að gera hann ham-
ingjusaman. Á hverjum degi gekk kapp-
inn niður að strönd og grét sáran af
heimþrá til sinnar tryggu Penelópu í
íþöku.
Lífshamingjan er nefnilega lítils virði
ef maður hefur engan til að deila með
gleðinni. Enginn er eyland, hvaða akkur
er í stóru húsi og góðum garði, ef
mamma, systkini og ástvinir koma aldrei
í heimsókn til að dást að handaverkinu
og dugnaðinum og öfundast ögn út í
framganginn?
Nei, okkur Islendingum er líkt farið
og Rússum. Við getum sótt fé og frama
til útlanda en helst af öllu viljum við vera
spámenn í eigin föðurlandi. Lífsnæring
okkar er sprottin úr íslenskum jarðvegi,
hugsun okkar sótt í íslenska menningu.
Þegar dvalið er erlendis verða menn að
varpa öllu slíku fyrir róða og reyna að
framfleyta hugmyndum sínum á hækjum
útlendrar tungu sem náttúrlega á alls
ekki til þau orð sem við þurfum til að
geta sagt meiningu okkar. Ög hver nenn-
ir að vera utanveltu í því samfélagi sem
hann lifir? íslendingur erlendis er hvorki
fugl né fiskur, hann tapar tengslunum
við sína menningu en nær aldrei að sam-
lagast menningu nýja landsins. Já, jafn-
vel hin fegursta rós, sem slitin er upp
með rótum, fölnar og deyr.
Það er því oftast tungunnar vegna sem
Flateyingurinn snýr aftur. Hvergi nema
á íslandi er töluð íslenska og í engu öðru
landi er hægt að útskýra mál sitt með til-
vísunum í Gretti og Njál, Gilitrutt og
Bakkabræður.
Ef ég skyldi hitta New Yorsku vinkonu
mína á förnum vegi og hún spyrði mig á
ný: af hverju komstu aftur? þá yrði mér
ekki svarafátt og segði: Af því ég er ís-
lenskur!
Sannast hér oft sem áður að öll speki
er sáraeinföld.D
HEIMSMYND 49