Heimsmynd - 01.10.1990, Side 78

Ragnar kvæntist síðari eiginkonu
Ragnar og Björg
í sumarbústaðnum með börn sín
Ernu, Jón Óttar og Auði.
Dætur Ragnars af
fyrra hjónabandi,
Edda og Valva.
Myndin er tekin 1938.
sinni, Björgu Ellingsen, árið 1938.
Síðan var það reist á kostnað Ragnars. Oftar en ekki var hon-
um líkt við Rómverjann forna, Maecenas, auðmann sem safn-
aði að sér listamönnum og var verndari þeirra og stuðnings-
maður.
Sigurður A. Magnússon sagði: „Pó Ragnar í Smára væri
ekki skapandi listamaður í þrengsta skilningi, var hann gædd-
ur næmi, innsæi og hugarflugi listamanns í svo ríkum mæli að
hann var orðinn einn mesti örlagavaldur í listasögu Islend-
inga. Hann var flestum öðrum fremur ævintýramaðurinn í
menningarviðleitni þjóðarinnar á þessari öld, maðurinn sem
skynjaði óbeislaðan sköpunarkraft sem með þjóðinni bjó, lét
sig dreyma stóra og að margra dómi óraunhæfa drauma, en
átti andlegt þrek, framtak og yfirskilvitlegt raunsæi til að láta
drauma sína rætast."
Hugsjón Ragnars var að brjóta góðum bókum leið heim í
stofu allra manna og sama átti við um tónlistina og mynd-
listina. Hann gaf út fjölmargar listaverkabækur og hóf endur-
prentanir á málverkum í stórum stíl. Mest um verð er þó gjöf
hans til Alþýðusambands íslands árið 1961 þegar hann gaf á
annað hundrað listaverk eftir helstu myndlistarmenn þjóðar-
innar til stofnunar Listasafns alþýðu, málverk sem hann hefði
getað selt fyrir of fjár.
HAPP í MANNLEGU FÉLAGI
Ragnar í Smára var einhver sérkennilegasta goðsögn Islend-
inga um miðbik 20. aldar. Útlendir listamenn sem komu hing-
að hrifust svo af þessum manni að þeir skírðu jafnvel börn sín
í höfuð hans. Pað gerði tónsnillingurinn Adolf Busch. Halldór
Laxness kallaði Ragnar „happ í mannlegu félagi“ og skrifaði
margar greinar til að mæra þennan vin sinn og útgefanda.
WILLISJEPPINN
Ragnar gerði aldrei skriflega samninga við listamenn og for-
lag hans var rekið á óvenjulegan hátt. Miðstöð þess var gamall
Willis-jeppi sem upphaflega var blár og hvítur, síðan grár og
grænn en blár aftur að lokum. Jóhannes Helgi lýsti þessu
skemmtilega í minningargrein:
„Um borð í jeppanum var skrifstofa forlagsins, fundaher-
bergið og handritageymslan, minnisblöð blöktu á öllum til-
tækum tökkum; samningar voru munnlegir og héldu betur en
margir skrifaðir og vottfestir í bak og fyrir. Og gerðu raunar
meira en að halda. Forleggjarinn borgaði ætíð meira en um
var samið. . . Forleggjarinn sást helst ekki á fæti nema hjá
Pósthúsinu og Hótel Borg um kaffileytið. Starfsdagurinn hófst
um áttaleytið. Þá steig hann um borð í þann bláa og hóf far-
aldur um borgina með viðkomu á Lögreglustöðinni (til þess
að borga stöðumælasektir frá deginum áður), Sundhöllinni,
Tónlistarfélaginu, prentsmiðjunni og forlaginu. Par næst hóf-
ust stuttar heimsóknir til vina í hópi listamanna og þar gaf
hann óspart af sjálfum sér, hvort heldur það voru fyrirfram-
greiðslur upp í handrit eða málverk í sköpun - eða þá glað-
vært uppörvandi viðmót sem örvaði menn til dáða.
Upp úr hádegi byrjaði hann að tína upp einn og einn kunn-
ingja á förnum vegi og hringsólaði með hann í korter, tuttugu
Elín Jónsdóttir
og eiginmaður hennar Adolf Ársæll Jóhannsson
skipstjóri með börnum sínum Elínu, Jóni Adolf,
Jóhanni og Gunnari Þór.
Ragnar og Halldór Laxness.
Samvinna þeirra hófst með stofnun
Heimskringlu og útgáfu Heimsljóss og entist
meðan báðir lifðu.
Aftan á þessa
mynd
af Eddu með föður
sínum hefur
Ragnar skrifað:
Ótrúlegt en satt -
þú og ég.