Heimsmynd - 01.10.1992, Blaðsíða 74

[bókmennlir]
ejtir Kristján Jóhann Jónsson
a ö vera til!
mín aðferð er að skrifa,
segir Roy Jacobsen einn
athyglisverðasti rithöfundur
yngri kynslóðarinnar
Roy Jacobsen er 37 ára gamall norskur rithöfundur, hefur skrifað í
tíu ár og gefið út níu bækur. Hann er giftur, tveggja barna faðir og býr
í Niðarósi. Hann stundar íþróttir sér til sáluhjálpar og heilsubótar eins
og nánast allir Norðmenn og segir að sér líki vel við Islendinga vegna
þeirrar sérstöku einstaklingshyggju sem einkenni þá.Roy er afar vinsæll
í sínu heimalandi og í fyrra var bók eftir hann lögð fram til Norður-
ladaverðlauna. Það var skáldsagan Sigurvegararnir.
Það er gaman að tala við Islendinga, segir Roy Jacobsen, sem reynd-
ar hefur komið til landsins áður og reynt að átta sig á landi og þjóð.
Hér er eins og nútíðin tengist alltaf einhverju í sögunni. Nútíðin
ræður yfir sögunni á alveg sérstakan hátt. Eg er nýkominn úr ferðalagi
um Vestfirði þar sem við fórum í Geirþjófsfjörð, gegnum sögusvið
Gísla sögu og héldum síðan áfram gegnum Dalina og Borgarfjörðinn á
leið til Reykjavíkur.
Þegar ég var skólastrákur fór ég að hafa gaman að Islendinga-
sögunum. Þær gerðu söguna spennandi í mínum augum. Maður var
látinn lesa þetta og auðvitað fannst mér tungumálið þungt og ég las
íslendingasögur fyrst og fremst sem spennusögur á þessu tímabili.
Það eina sem skapaði okkur vandræði þar og þá voru ættartölurnar
og þessi mikli mannfjöldi sem sagt er frá. Þar undanskil ég reyndar
Hrafnkels sögu Freysgoða sem er glæsileg ritsmíð og stenst allar kröfur
nútímans.
Ég veit ekki hversu mikil áhrif íslendingasögurnar hafa haft á það
sem ég hef skrifað en ég geri mér að sjálfsögðu grein fyrir því að allt sem
rithöfundur les hefur áhrif á það sem hann skrifar.
Sumt af því sem ég hef skrifað er byggt á stuttum setningum og
raunsæislegum lýsingum en ég á það líka til að halla mér að
íburðarmeiri stíl. Ég er nokkuð gjarn á að standa í fjarlægð frá aðalper-
sónum í sögum sem ég skrifa en mér finnst sú fjarlægð ekki eins og í
Islendingasögum. Afstaða mín til þeirra persóna sem eru í mínum
bókum er vingjarnleg og viðurkennir rétt þeirra til að haga sér eins og
þær gera. Það er auðvitað dæmigerður módernismi. Maður vogar sér
ekki að vega og meta heldur lætur sér nægja að sjá og skrifa. Annars er
mér ekki vel við svona hugtök. Á nýafstaðinni bókmenntahátíð sátu
menn meðal annars á pallborði og ræddu um módernisma og áttuðu
sig aldrei á því hver var að tala um hvað.
En kannski eiga menn erfitt með að tala um bókmenntir vegna þess
að þær eru ekki áþreifanleg stærð. Það hefur ekki tekist að skilgreina
bókmenntir eða svara spurningunni: Hvað eru bókmenntir?
Bókmenntafræði eru alls ekki vísindi. Það er frekar hægt að kalla hana
túlkun.
Ég fæst við að skrifa bókmenntir vegna þess að það er mín aðferð
við að lifa lífinu. Hugsun okkar er bundin í tungumálinu. Ég held að
allir hugsi og reyni að útskýra hitt og þetta af því sem fyrir þá kemur.
Ég er nokkuð háður því að nota hugsun mína og tungumál til þess að
koma reiðu á tæting tilverunnar. Það held ég reyndar að sé uppspretta
bókmenntanna. Munurinn á mér og mínum líkum annars vegar og
öllum almenningi hins vegar er einungis sá að við höfum áhuga á eða
nennum að skrifa það sem við erum að hugsa og auðvitað ritstýrum við
því líka. Þetta er einfaldlega leið til þess að hafa betur í glímunni við
heiminn. Dag Solstad sagði einhvern tíma að hann hefði orðið rithö-
fundur vegna þess að hann langaði til að verða ríkur og frægur og heilla
kvenfólk. Það getur auðvitað enginn rithöfundur svarið alveg af sér en
það væri ólíkt gáfulegra að verða rokksöngvari ef það væri meginmark-
miðið. Það er líka þannig að ef sá sem byrjar að skrifa kemst að þeirri
niðurstöðu að hann eigi heima í bókmenntunum þá verður hann þar
áfram. Þar vinna menn þá sína sigra og takast á við sín vonbrigði.
Auðvitað á ég ekki við að maður gangi í björg og sinni engu öðru.
Ég hef til dæmis gaman af íþróttum. Þar getur maður ekki svindlað
eins og í bókmenntunum og það er hollt. Það er sjaldnast nema einn
sem hleypur hraðast og það þýðir ekkert að útskýra það með öðru en
því að hann var fljótastur að hlaupa. Það er sama hvaða orðhengils-
hætti þú bregður fyrir þig, - þú getur ekki skrifað, hlaupið eða stokkið
upp á nýtt þó að þér líki ekki útkoman. En það er líka spennandi að
taka þátt í einhverju þar sem þú getur annað hvort unnið eða tapað. Ég
er dálítið veikur fyrir því sem er einfalt og mælanlegt. Það er góð hvíld
frá því óáþreifanlega í bókmenntunum. Það sem sameinar þetta tvennt
er sennilega lögunin til þess að sýna hvað maður getur. Mér finnst
gaman að sýna hvað ég get og finn til mikillar gleði þegar mér hefur
tekist eitthvað sem ég er ánægður með. Þess vegna reyna skriftirnar
ekki svo mjög á þolinmæðina hjá mér. Ég þarf að beita mikilli þolin-
mæði gagnvart öðrum þáttum umhverfis mig. Börnin mín krefjast
þolinmæði. Það gera stjórnmálamenn líka. Þeir kosta mig mikla þolin-
mæði. Það kemur líka fyrir gagnvart hinu og þessu að ég þarf að beita
mikilli þolinmæði til að berja ekki einhvern í hausinn og nú vil ég und-
irstrika að það kemur aldrei fyrir að ég berji fólk en mikið lifandis
ósköp getur það kostað mikla þolinmæði.
Skriftirnar eru hins vegar aðferð við að vera til og krefjast ekki
þolinmæði. Þar er ég að gera það sem ég vil. Núorðið get ég lifað af
skriftum og það sem ég geri er að sinna börnum og skrifa bækur og ég
kann því vel.
Ég skrifa allt á tölvu því þá get ég skrifað eins hratt og mér sýnist og
HEIMS
74
MYND