Heimsmynd - 01.10.1992, Blaðsíða 77

„Kynlíf hennar
tengist fyrst ogfremst
Kvennabúrinu og
þessum gyðingi. “
Tinna Gunnlaugs-
dóttir og Valdimar
Orn Flygenring í Svo
á jörðu sem á himni.
sig í Hrafninn flýgur og í kvikmyndinni: „I skugga hrafnsins“ sem mér
fannst eins og fleirum að hefði átt að heita: „Hrafninn snýr aftur“ er
handritsgerð öll hin undarlegasta.
Reyndar er ekki hægt að líta framhjá því að á sínum tíma var gerð
kvikmynd sem hét Utlaginn. Þar var handritsgerð mjög góð. Þeir sem
kornnir eru til ára sinna eins og sá sem þetta ritar muna að þar var fjall-
að um Gísla sögu Súrssonar og kvikmyndin hlaut einkar góða aðsókn
hér heinra á Islandi vegna þess að mönnum þótti Islendingasögunum
sómi sýndur og rétt með þær farið. Erlendis var hins vegar fussað og
sveiað nenra helst í háskólum sem hafa lagt áherslu á miðaldafræði. Sú
nrynd var með öðrum orðum heimóttarleg og „rétt“ en ekki vinsæl og
mér er ekki kunnugt um að hún hafi fengið nokkur verðlaun. Þá
nrynd mátti kannski telja nreð bernskusporunum í íslenskri kvik-
myndagerð enda fjármögnun og skipulag allt að hætti eyjarskeggja.
Nú er öldin önnur. Það er verið að gera samstarfskvikmyndir sem
erlendir aðilar fjármagna að miklu leyti. Nú eru íslenskir kvikmynda-
leikstjórar sanrbærilegir við hverja aðra á markaðnum. Hér er kannski
komið að kjarna málsins. Islenskar kvikmyndir hafa þá sérstöðu í
íslenskri menningu að þær fara meira og minna út fyrir landsteinana.
Það er þess vegna í kvikmyndunum sem ímynd þjóðarinnar birtist
þessa dagana. Stefnan virðist ætla að verða sú að laga sögu og menn-
ingu að misskilningi og vanþekkingu útlendinga í von um vinsældir
og skjóta sölu frekar en reisa óbrotgjarna minnisvarða yfir hetjur gull-
aldarinnar.
Mér er næst að halda að þetta sé þó ekki á alveg á hreinu. Meðan
kvikmyndagerðarmenn eru að drekkja hver öðrum í skjalli og raupi en
forðast hlutlæga umræðu er hætt við að oft lendi inn í myndir þeirra
atriði sem ekki eiga saman. Það getur verið undur fallegt að horfa af
rammíslenskri bjargbrún og samræði karls og konu getur líka orðið
öllu öðru fegurra en um standbergsatriðið í mynd Kristínar mætti
kannski nota norskt orðatiltæki sem lauslega þýtt myndi hljóða ein-
hvern veginn svona: Það er óþarft að setja mikið smjör á fleskið. Hins
vegar getur mæta vel verið að þetta höfði til þjóða sem telja að
Islendingar séu svo „náttúrulegir“, ósiðmenntaðir og ekta að þeim sé
ekkert kærara en ríða um hengiflug og það kann að hafa góð áhrif á
ferðamannaiðnaðinn. Svipaða sögu er reyndar að segja af „sögunni" í
myndum Hrafns Gunnlaugssonar. Þeir sem eru að farast undir oki
siðmenningarinnar geta fengið villimennsku hjá Hrafni eina kvöld-
stund, og það gildir raunar um fjölmarga erlenda kvikmyndaleik-
stjóra. Eins og áður var getið hafa kvikmyndaleikstjórar okkar nú
orðið svipaða aðstöðu og aðrir og eru að sinna svipuðum málum. Við
hljótum að gera þá kröfu að þeir séu sanrbærilegir við þá bestu annars
staðar í heiminum. Annað væri lítilsvirðing. Það er ekki lengur hægt
að segja að gagnrýni á íslenskar kvikmyndir sé öfundaræði eða
veiðiskapur. Sé gagnrýnin röng mun hún falla um sjálfa sig fýrr eða
síðar. Hins vegar er ekki þroskavænlegt fýrir fullorðna að reyna að
banna eða stöðva umræðu. Það getur verið verjanlegt að hlífa við-
kvæmum börnum en í íslenskri kvikmyndaframleiðslu hafa bernsku-
sporin löngu verið stigin. Nú er að standa sig.M
HEIMS
77
MYND