Ársrit um starfsendurhæfingu - 2011, Qupperneq 56

56 www.virk.is
A
TV
IN
N
U
LÍ
F
ATVINNULÍF
einhverju í starfinu eða í vinnuumhverfinu
til að hann geti unnið áfram við starfið.
Hann getur sem sagt haft fulla starfsgetu
ef miðað er við annað eða aðlagað starf.
Þessi nálgun gerir einstaklingi kleift að
vera áfram á vinnumarkaði í stað þess
að vera fjarverandi í langan tíma með
öllum þeim neikvæðu afleiðingum sem
því fylgja.
Snemmbært inngrip og
endurkoma til vinnu
Það er erfitt fyrir fólk að fara aftur í vinnu
eftir að hafa verið fjarri vinnumarkaði um
langan tíma. Fólk missir ekki eingöngu
vinnugetuna og hæfnina á tímum hraðra
breytinga heldur getur það tapað niður
hæfni í mannlegum samskiptum ef
það eingangrast heima vegna veikinda.
Reglulegt samband við vinnustaðinn
og varðveisla ráðningarsambands á
veikindatímabilinu er því ein mikilvæg-
asta forvörnin gegn því að einstaklingurinn
hætti alfarið á vinnumarkaði vegna
veikinda eða slysa.

Algengustu ástæður langvinnra veikinda-
fjarvista og hugsanlega örorku í kjölfarið
eru algeng heilsufarsvandamál sem sum
hver eru ekki sérlega alvarleg (Waddell
og Burton, 2006). Þetta eru oftast
stoðkerfisvandamál, svo sem bakverkir
eða liðavandamál, eða vandamál tengd
geðheilsu.
Í rannsóknum í Hollandi hefur komið
í ljós að um þriðjungur einstaklinga
á aldrinum 16-65 ára telja sig hafa
einhverja heilsufarslega skerðingu eða
langvinn heilsufarsvandamál sem hindra
þá við vinnu. Þetta þýðir þó ekki að þeir
geti ekki unnið og hætti á vinnumarkaði
(Reijenga, 2003).
Hvað veldur því að einstaklingar, sem
eiga við algeng og ekki sérlega alvarleg
heilsufarsvandamál að stríða, hverfa
af vinnumarkaði þegar aðrir með sama
vanda gera það ekki? Að hluta má
skýra það með viðhorfum, að hluta með
þekkingarskorti og að hluta með því að
inn í samfélagskerfið eru ekki innbyggðir
hvatar eða möguleikar fyrir alla til að
vera virkir á vinnumarkaði, þó þeir gætu
það. Nokkur hluti einstaklinga hverfur af
vinnumarkaði fyrir hreina slysni, af því að
enginn hefur tekið að sér það hlutverk
að styðja þá markvisst aftur í vinnu og
umhverfið hefur ekki þolinmæði gagnvart
þeim sem eru með skerta starfsgetu
Breytingar á viðhorfum í starfsendurhæf-
ingu eru í þá veru að vinnan sé hluti af
bataferlinu (Waddell og Burton, 2006)
og að í stað þess að endurhæfa fólk til
að koma því til vinnu sé vinnan hluti af
endurhæfingunni (Sokoll, 2002). Aukin
áhersla á vinnutengingu og endurkomu til
vinnu í starfsendurhæfingu endurspeglar
þetta viðhorf.
Í ljósi ástandsins á íslenskum vinnu-
markaði ætti að leggja allt kapp á að
ráðningarsamband starfsmanns rofni
ekki þrátt fyrir langvinn veikindi eða
alvarlegan heilsubrest og að allra leiða sé
leitað til að viðhalda því. Atvinnurekandi
sem þekkir starfsmanninn er líklegri til
að bjóða sínum starfsmanni, sem er með
skerta starfsgetu, vinnuaðlögun en nýjum
starfsmanni.
Endurkoma til vinnu eftir
veikindi eða slys
Flestir fara aftur í vinnu eftir veikindi eða
slys án sérstakrar aðstoðar. En fyrir þá
sem þurfa aðstoð við að fara aftur í vinnu
krefst það samhæfingar og samvinnu
margra aðila, svo sem starfsmannsins
sjálfs, atvinnurekandans, meðhöndlandi
læknis og ráðgjafa í starfsendurhæfingu.
Endurkoma til vinnu eftir veikindi eða
slys hefur verið rannsökuð bæði með
tilliti til endurkomuferlisins, hlutverka
ólíkra aðila og árangurs. Það er
þekkt að einstaklingar með langvinn
heilsufarsvandamál, svo sem geðræn
vandamál eða stoðkerfisverki, eru meira
frá vinnu en þeir sem teljast heilbrigðir
(Allen, 2009). Því oftar og lengur sem
þeir eru frá vinnu aukast líkurnar á því að
þeir hverfi alfarið af vinnumarkaði. Eftir
sex mánaða veikindafjarveru eru 80%
líkur á því að einstaklingurinn sé ekki í
vinnu eftir fimm ár (Waddell o.fl., 2008)
og leiti eftir framfærslu í félagslega kerfinu
eftir að launuðum veikindarétti lýkur. Til