Morgunblaðið - 12.12.2019, Blaðsíða 43

43
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 2019
Útkall Björgunarsveitarmenn hafa staðið í ströngu síðustu daga vegna óveðursins sem geisað hefur í flestum landshlutum. Hér eru nokkrir að störfum á þaki iðnaðarhúss í Reykjavík.
Kristinn Magnússon
Börn eru yfirleitt ekki gömul
þegar þau átta sig á að það er
betra að vera stór en lítil, eldri
en yngri. Stærð og aldri fylgja
völd og möguleikinn til að hafa
áhrif á eigið líf og samfélag. Orð-
ræða endurspeglar ráðandi við-
horf til samfélagshópa og eru
börn þar engin undantekning.
Óforsvaranleg hegðun fullorð-
inna er stundum kölluð barnaleg.
Það liggur í augum uppi að til
þess að hafa vægi í samfélaginu,
eins og það er uppbyggt í dag,
skiptir máli að vera fullorðinn.
Ósjaldan heyrum við því haldið fram, við
hin ýmsu tilefni, að börnin séu framtíðin.
Falleg hugsun liggur þar eflaust að baki og
ætlunin að benda á mikilvægi þess að hlúa
vel að heiminum til þess að geta afhent hann
börnunum þegar þau verða stór. Það sem
margir átta sig hins vegar ekki á er að með
þessum orðum erum við að segja að tími
barnanna komi seinna. Barnæskan er hins
vegar ekki biðstofa fullorðinsáranna. Börn
og ungmenni eiga að hafa rödd frá því að þau
eru fær um að koma skoðunum sínum á
framfæri og þeirra rödd á að fá svigrúm og
vægi.
Barnasáttmálinn loforð til barna
Fyrir rúmlega þrjátíu árum var börnum
heimsins gefið loforð. Loforð um að standa
skyldi vörð um réttindi þeirra og velferð
framar öllu öðru. Loforðið, sem í daglegu tali
kallast Barnasáttmáli Sameinuðu þjóðanna,
markaði mikil tímamót í baráttunni fyrir
réttindum barna, en sáttmálinn felur í sér al-
þjóðlega viðurkenningu á því að börn séu
sjálfstæðir einstaklingar með fullgild rétt-
indi, óháð réttindum fullorðinna.
Sáttmálinn var fullgiltur af Alþingi árið
1992 og lögfestur 2013. Þrátt fyrir að langt
sé um liðið eru mörg af ákvæðum hans enn
ekki orðin að veruleika. Það telst til dæmis
enn til fyrirmyndar og vekur athygli þegar
börnum er gefið tækifæri til að tjá sig á op-
inberum vettvangi. Það ætti
hins vegar að vera orðið með
öllu sjálfsagt enda eru, þegar
öllu er á botninn hvolft, fá mál-
efni sem ekki snerta líf þeirra
með einhverjum hætti.
Raddir barna
fá aukið vægi
Víðtæk endurskoðun stend-
ur nú yfir á allri þjónustu við
börn á Íslandi að mínu frum-
kvæði. Við stöndum á kross-
götum og höfum alla burði til
að búa til einhverja framsækn-
ustu umgjörð í heimi þegar kemur að því að
hlusta á raddir barna og uppfylla réttindi
þeirra. Aukinn skilningur er að verða á því
að raddir barna og Barnasáttmálinn sé átta-
vitinn sem eigi að liggja til grundvallar öllum
ákvörðunum og stefnumótun sem varða líf
yngri kynslóðarinnar. Því til staðfestingar
má nefna að ríkisstjórnin samþykkti fyrr á
þessi ári tillögu mína um að allar stórar
ákvarðanir sem og lagafrumvörp sem varða
börn skuli rýnd út frá áhrifum á stöðu og
réttindi þeirra.
Þessi hugsun liggur til grundvallar allri
minni vinnu í embætti félags- og barna-
málaráðherra. Ekki síst í fyrrnefndi endur-
skoðun og samþættingu á þjónustu við börn
sem nú fer fram undir forystu félagsmála-
ráðuneytisins þvert á önnur ráðuneyti.
Hugsunin endurspeglast einnig í stuðningi
ráðuneytisins við nýafstaðið Barnaþing um-
boðsmanns barna og nýundirrituðum sam-
starfssamningi félagsmálaráðuneytisins við
UNICEF um markvisst samstarf við innleið-
ingu sveitarfélaga á Barnasáttmálanum.
Mun það fara fram undir formerkjum Barn-
vænna sveitarfélaga og er stefnt að því að að
minnsta kosti 30 prósent sveitarfélaga á Ís-
landi hafi fengið viðurkenningu sem barn-
væn sveitarfélög við árslok 2021.
Hluti af daglegu lífi
Til að tryggja raunverulega barnvænt
samfélag þurfa börn að njóta þeirra réttinda
sem Barnasáttmálinn kveður á um í sínu
nærumhverfi á degi hverjum. Þess vegna
þarf innleiðing hans ekki síst að fara fram
hjá sveitarfélögum en þangað sækja börn að
stærstum hluta þá þjónustu sem þau þurfa á
að halda. Innleiðing Barnasáttmálans þýðir
að forsendur hans gangi sem rauður þráður
gegnum starfsemi sveitarfélagsins á öllum
stigum. Barnasáttmálinn verði þannig ekki
lengur falleg kóróna sem sett er upp á hátíð-
isdögum heldur hluti af daglegu lífi, alla
daga og alls staðar.
Ég legg áherslu á að hér er ekki aðeins um
að ræða falleg orð og fögur fyrirheit. Að baki
þessum breytingum liggja beinhörð vísindi
en æ fleiri rannsóknir sýna að velferð barna
skiptir sköpum þegar kemur að því að
byggja upp heilbrigt og gott samfélag til
skemmri og lengri tíma. Lengi býr að fyrstu
gerð og ein besta fjárfesting sem samfélög
geta ráðist í er að hlúa vel að börnum.
Eftir Ásmund Einar Daðason
» Börn og ungmenni eiga að
hafa rödd frá því að þau
eru fær um að koma skoð-
unum sínum á framfæri og
þeirra rödd á að fá svigrúm
og vægi.
Ásmundur
Einar Daðason
Höfundur er félags- og barnamálaráðherra.
Æskan er ekki biðstofa fullorðinsáranna
Morgunblaðið/Eggert
Breytingar „Til að tryggja raunverulega barnvænt samfélag þurfa börn að njóta þeirra rétt-
inda sem Barnasáttmálinn kveður á um í sínu nærumhverfi á degi hverjum.“