Morgunblaðið - 12.12.2019, Blaðsíða 12

Morgunblaðið - 12.12.2019, Blaðsíða 12
Daglegt líf MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. DESEMBER 2019 Taugaröskunin ADHD (e.Attention deficit hype-ractivity disorder) stafaraf truflun í boðefnakerfi heilans á svæðum sem stýra hegðun og athygli. Um það bil 7-10% barna greinast með ADHD og er röskunin algengari hjá strákum en stelpum. ADHD er yfirleitt meðfætt og eru erfðir stærsti orsakaþátturinn. ADHD stafar ekki af lélegu uppeldi eða erfiðleikum í félagsumhverfi en álag getur ýtt undir einkennin og gert þau meira hamlandi. Hamlandi áhrif Börn með ADHD eru gjarnan hressir, skemmtilegir orkuboltar með fjörugt ímyndunarafl. Eru oft listrænir skapandi einstaklingar og með leiðtogahæfileika. Athyglis- brestur, stutt úthald, ofvirkni og hvatvísi geta hins vegar haft afar hamlandi áhrif á hegðun, nám, fé- lagasamskipti og líðan. Börn með ADHD eiga erfitt með að hlusta og fylgjast með, eru utan við sig, gleymin í athöfnum daglegs lífs, týna hlutum, truflast auðveld- lega og gera kæruleysisleg mistök. Þau eiga erfitt með að sitja kyrr, eru mikið á iði, fikta í hlutum, skemma óvart og tala mikið. Þau eiga erfitt með að bíða í röð, grípa fram í fyrir öðrum og framkvæma hluti án þess að hugsa fyrir afleið- ingum. Breytileg einkenni Stýrifærni er skert sem birtist gjarnan í slakri reiði- og tilfinn- ingastjórnun, erfiðleikum við að skipuleggja sig, slakri tímastjórnun og skorti á félagsfærni. Oft er daga- munur á einkennum og sveiflur í líð- an. Með aldrinum minnkar ofvirkni en eirðarleysi og einbeitingar- skortur eru áfram hamlandi, mis- mikið þó. Erfið hegðun, mótþrói og samskiptavandi eru gjarnan fylgi- fiskar ADHD. Kækir, námserfið- leikar og/eða lesblinda eru einnig al- geng. Ákveðinn hópur barna með ADHD er með viss einkenni ein- hverfu og/eða greinist með ein- hverfu. Mikilvægt er að greina vandann og grípa til viðeigandi meðferðar þegar einkenni verða hamlandi, því ef ekkert er að gert er hætta á að börn og ungmenni með ADHD þrói með sér lágt sjálfsmat, kvíða og/eða depurð. Auknar líkur eru á áhættu- hegðun og slæm reynsla af skóla- göngu eykur líkur á brottfalli úr framhaldsskóla. Það er ekkert sem læknar ADHD. Meðferð miðar að því að draga úr einkennum, koma í veg fyrir fylgiraskanir, auka náms- og félagsfærni, bæta líðan og sjálfs- mat. Með því að fræða og kenna að- ferðir sem eru gagnreyndar er hægt að efla færni og/eða bjargráð barna, foreldra, kennara og annarra umönnunaraðila til að takast á við vandann. Skipulag og fastar venjur Börn með ADHD þurfa skýrt skipulag, fastar venjur og rútínur, skýr og einföld fyrirmæli. Mynd- rænt skipulag hjálpar. Gott er að búta niður verkefni og vinna í litlum hópum. Lágmarka þarf áreiti og stuðla að stöðugleika í umhverfi. Tryggja þarf nægan svefn og hollar matarvenjur. Markviss stuðningur í skóla, þátttaka í íþróttum eða tóm- stundum og skilningur umhverfisins er lykilatriði. Lyfjameðferð við ADHD er stór þáttur í meðferðinni. Ekki þurfa öll börn með ADHD lyf, en ef farið er að halla undan fæti varðandi nám, líðan og félagsleg samskipti þrátt fyrir önnur úrræði er rétt að prófa lyf. Góð eftirfylgd er nauðsynleg og með markvissri með- ferð og eftirfylgd er hægt að bæta stöðu barna með ADHD og minnka líkur á vanda síðar meir. Nánar um ADHD má finna undir Ráð á síðu Þroska- og hegðunar- stöðvar á vef Heilsugæslu höfuð- borgarsvæðisins, www.heilsu- gaeslan.is/throska-og-hegdunarstod Morgunblaðið/Sigurður Bogi Ærslabelgir Það er gaman að vera til, lifa og leika sér þegar lífið er allt í góðu jafnvægi. Hoppað í þorpi úti á landi. Orkuboltar með ADHD Heilsuráð Katrín Davíðsdóttir barnalæknir og fagstjóri lækn- inga, Þroska- og hegðunarstöð heilsugæslunnar Bráðum koma blessuð jólin er yfir- skrift jóladagskrár sem boðið til í Ár- bæjarsafni í Reykjavík sunnudagana 15. og 22. desember næstkomandi. Viðburðir verða á öllu safnsvæðinu og getur fólk rölt á milli húsanna og fylgst með undirbúningi jólanna, eins og hann var forðum daga. Hrekkjóttir jólasveinar gægjast á glugga og kíkja í potta. Börn og fullorðnir dansa í kring- um jólatréð á torginu og syngja vinsæl jólalög. Húsin í Árbæjarsafni bera uppruna- leg og skemmtileg nöfn. Í Árbænum sitja fullorðnir og börn með vasahnífa og skera út laufabrauð en uppi á bað- stofulofti er spunnið og prjónað. Í Kornhúsinu búa börn og fullorðnir til fallegt jólaskraut. Í Hábæ er hangikjöt í potti sem gestir fá að bragða á. Í Ný- lendu má fylgjast með tréútskurði og í Miðhúsum fæst prentuð jólakveðja. Jólahald heldra fólks við upphaf 20. aldar er sýnt í Suðurgötu 7 og í Kram- búðinni er kramarhús, konfekt og ýmis jólavarningur til sölu. Fastir liðir á safninu á sunnudögum til jóla eru að klukkan 14 er guðsþjón- usta í safnkirkjunni, kl. 15 dansað í kringum jólatréð á torginu og sungin jólalög og milli kl. 14-16 skemmta jóla- sveinar gestum og taka þátt í söng og dansi í kringum jólatréð. Að vanda eru svo ljúffengar og hefðbundnar jóla- veitingar í boði í Dillonshúsi. sbs@mbl.is Jólagleði á sunnudögum í Árbæjarsafni í Reykjavík Laufabrauð, hangikjöt og tréútskurður Morgunblaðið/Hari Gaman Þjóðlegir jólasveinar heilsa upp á gesti Árbæjar- safns nú á aðventunni og láta þeir öllum illum látum. Morgunblaðið/Kristinn Magnússon Handverk Það er kúnst að móta kerti, en nú verður hægt að kynna sér vinnubrögðin sem þar ligga að baki. Einstök stílgáfa höfundar nýtur sín vel í frásögnum af búsmala og fjallferðum. Skemmtileg og mannbætandi lesning. „Ævisaga Sigurðar Ingjaldssonar frá Balaskarði í Laxárdal er án efa einhver fjörmesta og skemmtilegasta sjálfsævisaga, sem íslenzkur alþýðumaður hefur skrifað.“ Sjómannablaðið Víkingur 1947 Morð á Vatnsleysuströnd um aldamótin 1900 og Strandaringum stendur á sama! Hrollvekjandi en samt bráðskemmtileg saga. Bókmenntaverðlaun Tómasar Guðmundssonar 2019. Heillandi og hófstillt verk þar sem hugsanir um æsku og elli vega salt. Í þessari bók eru rifjaðar upp sögur af íslenskum kindum að fornu og nýju, afrekum þeirra, uppátækjum og viðureignum við óblíða náttúru og kappsfulla smala.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.