Læknablaðið - feb. 2020, Blaðsíða 28

80 LÆKNAblaðið 2020/106
Y F I R L I T
RCVS er tengt við mismunandi orsakir. Þegar lyf eru orsökin er
ekki eingöngu um að ræða lyf sem sjúklingur hefur nýlega byrjað
að taka heldur getur viðkomandi einstaklingur hafa tekið lyfið í
langan tíma, bæði reglulega eða eftir þörfum.11 Í um 20-40% tilfella
er saga um mígreni, en óvíst er hvort mígrenisjúkdómurinn sem
slíkur geti aukið áhættu á RCVS eða hvort um sé að ræða áhrif
æðaherpandi mígrenilyfja (triptan-lyfja).12 Flysjun á hálsæðum
hefur einnig verið tengd RCVS, en óljóst er hvort það er orsök eða
afleiðing. Í einni tilfellaseríu af RCVS höfðu 12% samtímis flysjun
á hálsæðum og í annarri tilfellaseríu af einstaklingum með flysjun
í hálsæðum þróuðu 7% með sér RCVS.13 Meinafræðisýni úr fólki
með RCVS hafa ekki sýnt fram á æðabólgu.14
Æðavirk lyf
Lyf sem geta valdið RCVS eru meðal annars sértækir serótón-
in endurupptökuhemlarar og öll örvandi α-adrenhermandi lyf,
gjarnan þau sem notuð eru til að draga úr bólgu í slímhúð nefs,
vissar megrunartöflur og náttúrulyf. Óleyfileg efni á borð við
kókaín og amfetamín hafa verið tengd RCVS og hafa höfundar séð
nokkur slík tilfelli. Í Frakklandi er kannabis algengasta ástæðan.2,4
Eftir barnsburð
RCVS hjá konum eftir barnsburð hefst í flestum tilfellum á fyrstu
þremur vikunum eftir eðlilega fæðingu barns.9,15 Í um 50-70% til-
fellanna hafa þó verið notuð æðaherpandi lyf, aðallega svokölluð
ergot-lyf sem notuð eru til meðferðar á blæðingum eftir barns-
burð, eða lyf sem koma í veg fyrir mjólkurmyndun (brómókriptín
og metergín).9
Klínísk einkenni
Höfuðverkur
Endurtekinn þrumuhöfuðverkur í eina til fjórar vikur ætti að
vekja sterkan grun um RCVS.2 Greiningarskilmerki má sjá í töflu I.
Verkurinn er yfirleitt báðum megin í höfðinu, og situr gjarnan aft-
arlega. Oftast er höfuðverkurinn eina einkennið (70-80% tilfella)4
en honum getur fylgt ógleði, uppköst og ljósfælni. Sjúklingar með
þekkt mígreni lýsa skyndilegri og svæsnari höfuðverk en við
mígreni. Flestir lýsa vægum stöðugum höfuðverk á milli kastanna.
Meirihluti sjúklinga lýsir að minnsta kosti einum útleysandi þætti:
kynlífi, líkamlegri áreynslu, hósta, hnerra eða skyndilegum höf-
uðsnúningi.2,4 Ólíkt innanskúmsblæðingu af völdum sprungins
Mynd 1b. Eftirfylgd með æða-
myndatöku með tölvusneiðmynd
(CTA) af sama sjúklingi sem
sýnir eðlilegt útlit heilaslagæða
eftir að sjúkdómskastið er gengið
yfir.
Mynd 1a. Æðamyndataka með
tölvusneiðmynd (CTA) eftir inn-
dælingu skuggaefnis í æðakerfi.
Myndirnar sýna aflangar mjúkar
þrengingar og víkkanir á víxl í
heilaslagæðum, mest áberandi í fremri
hjarnaslagæðum (a. cerebri anterior)
á hliðarsýn (lateral view) og í mið-
hjarnaslagæðum á sýn að framan
(anterior view) (sjá örvar).