Læknablaðið

Árgangur

Læknablaðið - feb. 2020, Blaðsíða 7

Læknablaðið - feb. 2020, Blaðsíða 7
LÆKNAblaðið 2020/106 59 R I T S T J Ó R N A R G R E I N Climate change and respiratory diseases Dóra Lúðvíksdóttir MD, PhD Specialist in Pulmonary Medicine and Allergology Dept. of Allergy, Respiratory Medicine and Sleep Landspitali University Hospital Reykjavik Iceland Dóra Lúðvíksdóttir lungna- og ofnæmislæknir Landspítala Fossvogi, formaður Félags íslenskra lungnalækna doralud@landspitali.is Fulltrúi Íslands í Nordic Severe Asthma Network (NSAN) Þátttakandi í ERS og á sæti í SHARP: - Severe Heterogenous Asthma Research collaboration, Patient-centered. Lungun og loftgæðin Mikil umræða hefur verið um heilbrigðismál að undanförnu enda verkefnin ærin og mörg hver býsna flókin. Langvarandi fjárskortur hefur einnig hindrað eðlilega framþróun. Um þessar mundir eru 30 ár frá stofnun Félags íslenskra lungnalækna. Við þessi tímamót er gott að staldra við og líta um öxl en einnig að horfa til framtíðar. Fyrsti formaður félagsins var Þorsteinn Blöndal og var hann einnig forseti fyrsta norræna lungnalæknaþingsins sem haldið var hér á landi í júní 1990. Þingið var vel sótt og margir ungir læknar kynntu þarna sínar fyrstu vísindarannsóknir sem unnar voru undir handleiðslu þeirra sem eldri voru og reyndari. Jákvætt og hvetjandi andrúmsloft varð til þess að vekja áhuga á greininni og jók nýliðun og áhuga á rannsóknum. Sama ár var Félag evrópskra lungnalækna (European Respiratory Society, ERS) stofnað. Þing ERS eru haldin árlega og sækja þau að jafnaði 15.-20.000 manns. Miklar framfarir hafa orðið í greiningu og meðferð lungnasjúkdóma á undanförnum árum. Einstaklingar með alvarlega lungnasjúkdóma eiga nú í meira mæli möguleika á að njóta sérhæfðrar þjónustu lungnahjúkrunarfræðinga og lækna heima í stað þess að koma á bráðamóttöku eða leggjast inn á Landspítala. Að sama skapi hafa framfarir orðið í súrefnismeð- ferð með tilkomu ferðasúrefnisbúnaðar sem auð- veldar súrefnisnotendum að dvelja utan heimilis og sinna áhugamálum sínum og ferðast jafnvel erlend- is. Nýlega kynnti heilbrigðisráðherra að auknu fjár- magni verði varið til þessa verkefnis og allt að 250 ferðasúrefnissíur verði nú aðgengilegar þeim sem þess þurfa. Samtök lungnasjúklinga eiga hrós skilið fyrir baráttu sína og þrautseigju í þessu máli. Mikil bylting hefur átt sér stað í meðferð alvar- legs astma með tilkomu líftæknilyfja. Tæplega 200 manns eru nú á líftæknilyfjameðferð vegna alvarlegs astma á Íslandi. Meðferð með anti-interleukin (IL)- 5 lyfjum, svo sem mepolizumab og reslizumab, og anti-IL-5 viðtaka α, benralizumab auk anti-IgE lyfja eins og omalizumab hafa gjörbreytt lífi einstaklinga með alvarlegan astma. Mest munar um þátt lyfjanna í því fækka astma versnunum um meira en helming. Með þessari meðferð má draga úr eða jafnvel hætta meðferð með sykursterum í töfluformi. Gera má ráð fyrir að fleiri lyf bætist í þennan hóp á næstu árum. Nýir meðferðarmöguleikar hafa komið fram í meðferð lungnaháþrýstings sem bætt hafa horfur og líðan. Bæði er hægt að víkka út æðar með þræðingu og einnig hafa fjöldamörg lyf komið til sögunnar. Jáeindaskanni hefur bætt greiningu lungna- krabbameina á frumstigi og þannig bætt horfur til lengri tíma. Nýjungar í skurðtækni hafa bætt lífs- gæði þeirra sem þurfa á skurðaðgerð að halda. Ný lyf sem hafa áhrif á ónæmiskerfið hafa bætt horfur þeirra sem hafa útbreiddan sjúkdóm. Einstaklingar sem greinast með lungnatrefjun eiga einnig möguleika á sérhæfðari meðferð en áður sem bætir lífslíkur og dregur úr steragjöf. Ýmsar ógnanir í loftslagsmálum munu skapa áskoranir fyrir lungnalækna á næstu árum eins og fram kom á málþingi Félags íslenskra lungnalækna á Læknadögum nýlega. Líklegt er að loftmengun af mannavöldum eða vegna náttúruhamfara, eldgosa og gróðurelda, auki tíðni öndunarfæraeinkenna og lungnasjúkdóma. Hér á landi er loftmengun vegna landrofs og gróðureyðingar ásamt útblæstri frá jarð- hitaorkuverum sérstakt áhyggjuefni. Fjöldi nýlegra rannsókna benda einnig til þess að rafrettur valdi alvarlegum lungnasjúkdómum sem jafnvel geti verið lífshættulegir. Mikilvægt er að börn og unglingar verði ekki markhópar í markaðs- setningu á rafrettum og heilbrigðisyfirvöld þurfa að taka af markaði bragðefni í rafrettuvökva en þeim er einkum ætlað að höfða til barna. Nýir smitsjúkdómar eins og kóróna-veirur í Kína sem valda lungnabólgu eins og nýlega hefur verið í fréttum munu auka enn frekar á áskoranir í lungna- lækningum. Samtök evrópska lungnalækna hafa nýlega hafið gerð fjölþjóða gæðagagnagrunna (ERS clinical rese- arch collaborations) með það markmiði að fyrirbyggja og minnka þjáningar vegna öndunarfærasjúkdóma. Þessi vinna er unnin í nánu samstarfi við Evrópusam- tök lungnasjúklinga ELF. Samvinna heilbrigðisstétta og samnýting upplýsinga frá gagnagrunnum jafnvel þjóða á milli og aukin áhrif sjúklinga mun ýta undir framfarir og bæta meðferð. Verkefni lungnalækninga eru fjölbreytt og spenn- andi. Nýjungar í lyfjameðferð og ný nálgun við með- ferð sjúkdóma með einstaklingsmiðaðri með ferð hefur breytt lífi margra til betri vegar. Allir eiga rétt á að lifa og starfa í heilsusamlegu umhverfi en einnig að njóta bestu fáanlegrar heilbrigðisþjónustu. Það verður því mikil þörf fyrir fleiri lungnalækna til að takast á við spennandi verkefni á næstu árum. Verum þakklát forverum okkar sem með ötulu starfi sínu á undanförnum áratugum hafa lagt traustan grunn að starfi komandi kynslóða. Hér á landi er loftmengun vegna land- rofs og gróðureyðingar ásamt útblæstri frá jarðhitaorkuverum sérstakt áhyggjuefni. DOI: 10.17992/lbl.2020.02.370 N Ý T T Samsett af ICS/LAMA/LABA (FF/UMEC/VI) með einni innöndun einu sinni á dag, með Ellipta-innöndunartækinu, sem er auðvelt í notkun.1,4-6 * Sambærileg öðrum þriggjalyfja meðferðum við LLT Vörumerki er í eigu eða með sérleyfi til handa GSK fyrirtækjasamsteypunnar. © 2017 GlaxoSmithKline fyrirtækjasamsteypan. LLT: langvinn lungnateppa; FF: flútíkasónfúróat; ICS: innöndunarsteri; LABA: langverkandi ß2-örvi; LAMA: langverkandi múskarínblokki; UMEC: umeclidinium; VI: vílanteról. Heimildir 1. Samantekt á eiginleikum lyfs – Trelegy Ellipta, www.serlyfjaskra.is. 2. Samantekt á eiginleikum lyfs – Incruse Ellipta, www.serlyfjaskra.is. 3. Samantekt á eiginleikum lyfs – Relvar Ellipta, www.serlyfjaskra.is. 4. Lipson DA et al. Am J Respir Crit Care Med 2017; 196:438 -446. 5. Svedsater H et al. BMC Pulm Med 2013; 13:72 -86. 6. van der Palen J et al. NPJ Prim Care Respir Med 2016; 26:16079. Trelegy Ellipta 92 míkróg/55 míkróg/22 míkróg innöndunarduft, afmældir skammtar Heiti virkra efna Hver stök innöndun gefur skammt (skammt sem fer í gegnum munnstykkið) sem er 92 míkróg af flútíkasónfúróati, 65 míkróg af umeclidiniumbrómíði sem jafngildir 55 míkróg af umeclidinium og 22 míkróg af vílanteróli (sem trífenatat). Þetta samsvarar afmældum skammti sem er 100 míkróg af flútíkasónfúróati, 74,2 míkróg af umeclidiniumbrómíði sem jafngildir 62,5 míkróg af umeclidinium og 25 míkróg af vílanteróli (sem trífenatat). Ábendingar Trelegy Ellipta er ætlað sem viðhaldsmeðferð hjá fullorðnum sjúklingum með miðlungsmikla til alvarlega langvinna lungnateppu (LLT) sem fá ekki nægilega meðferð með samsetningu af innöndunarstera og langverkandi β2-örva eða með samsetningu af langverkandi β2-örva og langverkandi múskarínblokka (til að hafa áhrif á stjórn einkenna og til að koma í veg fyrir versnanir). Frábendingar Ofnæmi fyrir virku efnunum eða einhverju hjálparefnanna. Markaðsleyfishafi GlaxoSmithKline Trading Services Limited Nálgast má upplýsingar um lyfið, fylgiseðil þess og gildandi samantekt á eiginleikum lyfs á vef Lyfjastofnunar, www.serlyfjaskra.is. IS/TLY/0007/17_2. september 2019 TRELEGY Ellipta er ætlað sem viðhaldsmeðferð hjá fullorðnum sjúklingum með miðlungsmikla til alvarlega langvinna lungnateppu (LLT), sem ekki fá nægilega meðferð með samsetningu af innöndunarstera og langverkandi β2-örva.1 EINA* ÞRIGGJALYFJA MEÐFERÐIN VIÐ LLT MEÐ SKÖMMTUN EINU SINNI Á DAG.1-3 — í einu innöndunartæki* (flúticasónfúróat/umeclidinium/vílanteról) TRELEGY Ellipta er þróað í samstarfi með
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Læknablaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Læknablaðið
https://timarit.is/publication/986

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.