Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Qupperneq 38

Þar sem hamlan gildir um nafnliði veðurfarssagna (75) bendir það til þess
að þeir séu frumlög.
(75) Hamla ákveðinna nafnliða á við um nafnliði með veðurfarssögnum
a. Vindinn lægði fyrir hádegi.
b. ??Það lægði vindinn fyrir hádegi.21
HÁN gildir líka um þágufallsnafnliði með veðurfarssögnum en þar getur
einungis óákveðinn nafnliður staðið á eftir persónubeygðu sögninni en
ekki (eða a.m.k. miklu síður) ákveðinn nafnliður (76).
(76) Hamla ákveðinna nafnliða gildir einnig um þágufallsliði með veður -
farssögnum
a. Hefur ekki rignt sprengjum yfir borgina?
b. Hefur ekki rignt ??sprengjunum/*þeim yfir borgina?
Loks skal tilfært frumlagspróf sem sýnt er í (77)–(78) (sbr. Jóhannes Gísli
Jónsson 1996:111–119). Samkvæmt því hindrar frumlag í aukasetningu ekki
færslu atviksliðar út úr aukasetningunni (77b) en kjarnafært andlag gerir það
aftur á móti (78b). Spurnaratviksorðið hvenær á við um atburð sem er til
umræðu í aukasetningunni (eyðan fyrir atviksliðinn er sýnd með __ ).
(77) Frumlag hindrar ekki færslu út úr aukasetningu
a. María sagði [að Haraldur hefði lesið þessa bók í fyrra].
b. Hvenær sagði María [að Haraldur hefði lesið þessa bók __ ]?
(78) Kjarnafært andlag hindrar færslu úr aukasetningu
a. María sagði [að þessa bók hefði Haraldur lesið í fyrra].
b. *Hvenær sagði María [að þessa bók hefði Haraldur lesið __ ]?
Eins og sjá má í (79) hindrar nafnliður með veðurfarssögn ekki færslu
atviksliðar út úr aukasetningu. Það bendir til að nafnliðurinn sé ekki
kjarnafært andlag heldur frumlag.
(79) Möguleiki á færslu atviksliðar út úr aukasetningu
a. María sagði [að vindinn hefði lægt í morgun].
b. Hvenær sagði María [að vindinn hefði lægt __ ]?
Dæmið í (79b) er sambærilegt við (80) þar sem aukafallsfrumlagið Jóni
hindrar ekki færslu atviksliðarins út úr aukasetningu (Jóhannes Gísli
Jónsson 1996:112).
Sigríður Sæunn Sigurðardóttir og Þórhallur Eyþórsson38
21 Höfundar telja setninguna í (75b) ekki alveg jafn-óeðlilega og t.d. *Það les maðurinn
margar bækur í (73b).