Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2016, Blaðsíða 69

eins og önnur fornöfn heldur virðist eitthvað vanta í það. Ger myndar -
dæmið í (42) bendir samt ekki til þess að sig vanti persónuþætti því að
sömu merkingu má bera fram með fornafni sem sýnir persónusamræmi.
Miðað við tilgátu Landaus um að VF vanti ákveðniþátt en ekki persónu -
þætti kemur þessi staðreynd heim og saman við þá tilgátu að það sé ákveðni -
þátturinn sem greinir milli VF og SF.
Í þessum kafla fórum við yfir ýmsar staðreyndir sem styðja aðgrein-
ingu á veikum og sterkum fornöfnum. Öll haldbær rök hníga til þess að
sig sé VF í afturbeygðri þolmynd, ólíkt öðrum fornöfnum.19
4. Setningafræðileg greining afturbeygðrar þolmyndar
Sú tilgáta að hægt sé að skipta afturbeygðum fornöfnum í veik og sterk
hefur mjög mikilvægar afleiðingar fyrir setningafræðilega greiningu aftur-
beygðrar þolmyndar og raunar nýju þolmyndarinnar einnig. Á yfirborð -
inu eru þessar tvær setningagerðir mjög líkar — svo líkar að eðlilegt er að
spurt sé hvort þær séu ein og sama setningagerðin. Það sem fyrst vekur
eftirtekt er að þolfalli er hægt að úthluta í þeim báðum til andlags en engu
að síður hafa báðar einkenni hefðbundinnar þolmyndar. Þær hafa sögnina
vera og lýsingarhátt þátíðar og auk þess er gerandinn hvergi sjáanlegur.
Í (43b) er afturbeygð þolmynd, samsvarandi germyndarsetningunni í
(43a). Gerandinn í (43a) er Jón en hann er hvergi nefndur í (43b). Engu að
síður er andlagið í þolfalli.
(43)a. Jón rakaði sig. (germynd)
b. Það var rakað sig. (afturbeygð þolmynd)
Svipað er uppi á teningnum í (44). Í germyndarsetningunni (44a) er frum-
lagið í nefnifalli en andlagið í þolfalli; í samsvarandi þolmyndarsetningu
(44b) er engan geranda að finna en nafnliðurinn sem samsvarar þolfalli í
Veik fornöfn í afturbeygðri þolmynd 69
19 Ritrýnir veltir upp þeim möguleika hvort ekki megi greina sig sem ögn frekar en
veikt fornafn. Höskuldur Þráinsson ritstjóri bendir aftur á móti á þá staðreynd að sig/sér/sín
fallbeygist, ólíkt ögnum. Að auki hegðar sig sér eins og fornöfn m.t.t. andlagsstökks, ólíkt
ögnum, sjá feitletrun í (i)–(iii):
(i) a. Bryndís hitti þig ekki.
b. *Bryndís hitti ekki þig.
(ii) a. Bryndís dreif sig ekki.
b. *Bryndís dreif ekki sig.
(iii) a. *Bryndís datt niður ekki.
b. Bryndís datt ekki niður.