Spássían - 2010, Qupperneq 14

14
Michael Ridpath. Hringnum lokað. Veröld. 2010.
Sagan segir frá Magnúsi Jonson, rannsóknarlögreglumanni frá Boston í Bandaríkjunum, sem neyðist til
að heimsækja æskuslóðir á Íslandi þegar hættulegir glæpamenn sækja að honum. Faðir hans hafði flutt
með hann af landi brott þegar hann var táningur og Magnús varla litið til baka síðan. Hann er skipaður
ráðgjafi hjá íslensku lögreglunni og er varla lentur þegar hann er kominn á fullt í morðrannsókn.
Háskólaprófessor hefur verið myrtur og virðist málið tengjast týndum íslenskum fornsögum og
Hringadróttinssögu J.J.R. Tolkiens. Magnús hefur ekki komið til Íslands í 15 ár og endurkoman ýfir upp
gömul sár sem tengjast dauða föður hans.
Það er vandasamt að tengja Íslendingasögurnar við nútíma glæpasögu en Ridpath tekst fimlega að
flétta saman trúverðuga frásögn um leið og hann bregður upp sannfærandi mynd af íslensku samfélagi.
Glöggt er gests augað og lýsir Ridpath sérvisku Íslendinga án þess þó að gagnrýna eða hjúpa þá
rómatísku ljósi. Sagan er væntanlega skrifuð fyrst og fremst fyrir breska lesendur og með því að gera
aðalsöguhetjuna að brottfluttum Íslendingi slær höfundur nokkrar flugur í einu höggi. Við komuna þarf
Magnús að rifja upp löngu gleymdar venjur og staðhætti sem þjóna þeim tilgangi að kynna aðstæður
fyrir erlendum lesendum. En um leið er hann fljótur að aðlagast þeim og svo talar hann að sjálfsögðu
tungumálið.
Persónan Magnús er á yfirborðinu nokkuð stöðluð, jafnvel klisjukennd rannsóknarlögreglutýpa:
Hann er heiðarlegur, myndarlegur og valdsmannslegur maður á fertugsaldri. En það sem bjargar
honum frá því að vera vaxstytta er sorgin yfir dauða föðurins, sem myrkvar dómgreind hans, og
tilhneiging til að taka fljótfærnislegar og illa ígrundaðar ákvarðanir, svona eins og gengur og gerist hjá
breysku fólki. Talsvert púður fer í að lýsa samskiptum Magnúsar við samstarfsmenn hans hjá íslensku
lögreglunni. Næsti yfirmaður hans er ekki sáttur við að fá skyndilega „erlendan“ sérfræðing til sín og
hefur lítið álit á þeirri innsýn sem hann kemur með í rannsókn morðmálsins. Aðrir lögreglumenn eru
mun samvinnuþýðari og er öllum lýst sem starfi sínu vaxnir, mismikið þó.
Þegar á líður fléttast ástarsaga inn í sakamálasöguna og er hún öll með hefðbundnu, ef ekki
klisjukenndu, sniði. Magnús verður ástfanginn af stúlku sem er vitni í málinu og verður hún til þess að
styrkja taugar hans til Íslands. Það er erfitt að segja til um hversu vel aðdáendur Hringadróttinssögu
taka í að verið sé að leika sér með uppruna hennar og jafnvel fá lánaðan söguþráðinn að hluta, því
fljótlega kemur upp úr krafsinu að til staðar er raunverulegur hringur líkt og í þeirri sögu. Ridpath
gengur aldrei svo langt að ljá honum mystíska eiginleika en leyfir þess í stað lesendum að gera upp við
sig hvort slíkur hringur hafi raunverulega skaðleg áhrif eða hvort hann sé einungis táknmynd þeirrar
græðgi og illsku sem blundar í manninum. Og þá aðallega karlmanninum. Þær konur sem koma við
sögu virðast allar hafnar yfir svo lágkúrulegar tilfinningar. Óþarflega upphafnar kvenpersónur er þó
auðvelt að fyrirgefa því kostir sögunnar vega meira en gallarnir.
Hringnum lokað er fyrsta sagan í nýrri seríu Ridpaths um lögreglumanninn Magnús Jonson sem
kallast Fire & Ice en áður hafði hann skrifað spennusögur sem gerðust í fjármálaheiminum. Bók númer
tvö er væntanleg og er hann þegar byrjaður að leggja drög að þeirri þriðju. Það verður spennandi að sjá
hvaða svið íslenskrar menningar hann tæklar næst.
Ásta Gísladóttir
Hringurinn
eini og Ísland
ekki hesthúsað eggin og fleskið að vild?
Eða ætti ég kannski að hefja glímuna við
eggin og fleskið?
„Hér er úr vöndu að ráða,“ sagði Jonni,
„og er ég í sömu klípunni og þú. Annars
held ég, að mér sé hentugast að taka nú
til við eggin og fleskið, alltaf má fylla í
holurnar með grautnum! En mikið erum
við annars gráðug. Og ekki er nema von,
að lystin sé góð eftir slíka föstu.“iv
Það væri þó synd að segja að
persónusköpunin skipti sköpum í bókum
Blyton. Börnin í Fimmbókunum og
Ævintýrabókunum eru nær alveg eins,
meira að segja nöfnin eru endurnýtt í
íslensku þýðingunni. Í báðum seríum
má finna Önnu (í matseljuhlutverki)
og Jonna. Börnin eru afar staðlaðar
persónur, fyrir utan Georgínu sem lifir í
minningunni sem þrjóska strákastelpan.
Strákarnir sjálfir eru hins vegar svo
óeftirminnilegir að þeir renna saman og
varla er nein leið að muna hvað greindi
Júlla frá Jonna eða Finni (nema kannski
sú staðreynd að einn Jonninn átti kjaftfora
páfagaukinn Kíkí). Matarneyslan í bókum
Blyton þjónar einhverju öðru hlutverki,
hún gefur reglulega hvíld frá spennunni,
veitir öryggi þegar hættur virðast við
hvert fótmál. Hún hjálpar þannig til við
að byggja upp söguþráð þar sem spenna
stigmagnast, nær hámarki og fellur svo um
stund. Lesandinn fær í átsenunum ráðrúm
til að slaka aðeins á þar til spennan fer að
vaxa að nýju. Allt átið og matartalið gæti
líka átt að hjálpa börnum að setja sig í spor
hinna annars óljósu sögupersóna en þá er
nokkuð ljóst að Blyton hefur álitið að öll
börn væru í hjarta sínu átvögl.
Spegla sjúkt samfélag
Matarlýsingar íslenskra höfunda gætu
sannarlega stafað af ómeðvituðum
áhrifum frá Fimmbókunum en áhrifin eru