Spássían - 2010, Side 34

34
Árið er 1991 og sennilega er desember. Ég er þrettán ára gamall
fyrirmyndarnemandi í Borgarhólsskóla á Húsavík, kominn í
íþróttafötin og á leið inn í íþróttasal því það er leikfimitími
framundan. Á móti mér kemur tónlist, svo sem ekkert í frásögur
færandi, stóru strákarnir voru oft með geisladiska með sér og
settu í tækið í salnum en það varð samt alltaf að slökkva á henni
áður en tíminn hófst. Ég var búinn að spila á gítar í að verða tvö
ár og vera í hljómsveit síðan í janúar. Ég hlustaði mikið á tónlist,
helst þá þungt rokk og pönk, fylgdist vel með kreðsunni en þarna
heyrði ég eitthvað sem ég hafði aldrei heyrt áður. Eitthvað sem var
þess virði að grennslast fyrir um. Ég fikraði mig nær einum af stóru
strákunum, Konna*, sem ég vissi að væri með þetta á hreinu.
„Á hvað eruð þið að hlusta?“ spurði ég.
„Nýju plötuna með Nirvana, Nevermind“ svaraði hann.
Tíminn var að byrja og okkur (já eða þeim, stóru strákunum) því
gert að slökkva á tónlistinni. Ég fann um leið að þetta var eitthvað
sem ég þurfti að kanna nánar. Ég ruslaði leikfiminni af og hljóp út í
plötubúð og síðan þá hefur Nirvana verið í gríðarlegu uppáhaldi hjá
mér. Og mörgum öðrum. En ekki öllum. Þetta er sagan af því.
Nirvana var þarna í miðjum klíðum við að endurskrifa
tónlistarsöguna og allir voru með þeim í liði. En svo gerðist það sem
alltaf gerist, tónlistarspekúlantarnir (sjálfskipaðir langflestir) tóku
að hafa skoðanir. Ekki misskilja, auðvitað er bæði hollt og gott að
sem flestir hafi skoðun og sitt sýnist hverjum, en það er eins og það
sama gerist í hvert skipti sem hljómsveitir ná ákveðnum vinsældum.
Besservisserarnir hlaupa til og keppast við að finna eitthvað „betra“.
Því leið ekki á löngu áður en ég fór að fá athugasemdir þegar ég lét
sjá mig í Nirvana-peysunni minni, yfirleitt sagðar með miklum þjósti
þar sem greinilegt mátti vera að ég vissi minna en viðmælandinn.
„Nirvana? Hefurðu ekki heyrt í Mudhoney? Miklu betra band.“
Eða...
„Þúst, Killing Joke voru búnir að gera þetta allt saman löngu áður,
Nirvana stálu meira að segja lagi** frá þeim sko...“
Eða einfaldlega...
„Gítarleikarinn í Pearl Jam er miklu betri en Kurt Cobain.“
Ég, óharðnaður unglingurinn, velti því fyrir mér hvort það gæti verið
að ég væri að misskilja þetta eitthvað. Fannst mér Nirvana kannski
ekki svona skemmtileg hljómsveit? Mér reyndist erfitt að kyngja
því. Það var sama hversu oft ég hlustaði, ég gat ekki fundið gallana
sem aðrir voru svo uppteknir við að benda mér á.
Síðan hef ég veitt þessu mikla eftirtekt. Vissulega er það þannig
að Bylgjubolurinn hlustar á það sem fyrir hann er lagt án þess að spyrja
flókinna spurninga. Það sem Heiðar Austmann spilar hlýtur bara að
vera skemmtilegt. Ég tilheyri hópi fólks sem lifir og hrærist í tónlist
og hef því kannski skýrari skoðun á því hvað mér finnst skemmtilegt
og/eða gott. Já eða öllu heldur hvers vegna mér finnst eitthvað
skemmtilegt og/eða gott. Vissulega hljómar þetta hrokafullt en
þegar við skoðum þessi mál ofan í kjölinn er það ekki endilega svo.
Berum í þessu samhengi saman húsagerðarlist og tónlist. Ég tel mig
hafa vit á öðru en varla nema áhuga á hinu og því er það svo að mér
líður vel í húsum sem eru þokkalega hlý og björt. Heitt rennandi
vatn og tvöfalt gler eru hlutir sem skipta mig miklu máli og svo
þykir mér mjög til bóta að hafa lyftu í háhýsum og síma/tölvutengla
í sem flestum herbergjum. Meira fer ég í raun ekki fram á, meðan
alvöru áhugamenn um fagið hafa eitraða skoðun á því hvort húsið
fellur að umhverfinu og húsum í kring, hvort ákveðnum stílum sé
fylgt og hvort hlutföll séu fagurfræðilega rétt. Þarna er ég bolurinn
sem trúir því bara sem mamma mín sagði, að Guðjón Samúelsson sé
fremsti húsalistamaður Íslands fyrr og síðar.
En sem sagt, fólk eins og ég, tónlistarlúðarnir, við viljum ekki láta
Einar Bárðar segja okkur hvað er gott. Ekki frekar en arkitektinn
vill ekki láta segja sér að blokkirnar í Æsufellinu séu fallegar. Við
þykjumst hafa meira vit og þess vegna skoðun á hlutunum og
tilhneigingin er að leita að einhverju sem er gott og helst betra
en það sem við höfum áður heyrt. Sem er gott. En mig grunar
að ástæðurnar séu fleiri og margar eiga ekkert skylt við tónlist
heldur spilar þar mannlegt eðli stærstu rulluna. Við viljum öll vera
merkilegri en maðurinn við hliðina á okkur.
„Nirvana? Hefurðu ekki heyrt í Mudhoney? Miklu betra band...“ þýðir
því í rauninni: „Ég hef vitneskju um eitthvað sem þú veist ekkert um.“
„Þúst, Killing Joke voru búnir að gera þetta allt saman löngu áður,
Nirvana stálu meira að segja lagi frá þeim sko...“ þýðir: „Ég var
byrjaður/byrjuð að hlusta á þessa sömu tegund tónlistar löngu á undan
þér.“
„Gítarleikarinn í Pearl Jam er miklu betri en Kurt Cobain...“ útleggst
þá: „Ekki nóg með að ég hafi merkilegri skoðun en þú heldur er
greinilegt að ég hef eytt miklu lengri tíma í að kynna mér málið.“
Þetta má sennilega heimfæra á langflestar hljómsveitir og tónlistarmenn
sem hafa náð vinsældum af þessu tagi, orðið ofurstjörnur, og nægir þar
að nefna (í engri sérstakri röð) Bítlana, Duran Duran, Elvis, Sálina,
Metallica og Kalla Bjarna. Já Kalla Bjarna segi ég, því enda þótt hann
sé ekki, og verði væntanlega aldrei, jafn vinsæll og Duran Duran
náði hann ofurstjörnustatus hjá ákveðnum hópi fólks á sínum tíma og
ég fullyrði að ofangreint hefur örugglega átt sér stað í afmörkuðum
hópum.
„Kalli Bjarni? Hefurðu heyrt Fimmhundruðkallinn taka „Við eigum
samleið“?“
Málið er að þetta gerist sennilega allsstaðar og í öllum geirum
tónlistar. Undirritaður er í dag talsvert innviklaður í þyngri
jaðartónlist og þar er þetta viðmót sérstaklega áberandi. Sennilega
er ástæðan sú að áhangendur slíkrar tónlistar eru vanir að synda á
móti straumnum, og um leið og sveitir úr þessum geira ná eyrum
almennings og fá að fljóta með meginstraumnum snýr fólk mjög
gjarnan baki við þeim á þeim forsendum einum og sér. Vinsældirnar
eru svartur blettur. Sumir ganga svo langt að vilja helst ekki hlusta
„Óperuhúsið
í Sidney?
Hefurðu
séð...?“