Spássían - 2010, Side 43

43
samtímaljóðlist, gefur m.a. út Perec – og þýdd af Leandoer,
sem er mikill sendiherra franskra bókmennta í sænskum
bókmenntaheimi. Ég reikna því með að Tarkos sé ekki
bara gott skáld heldur líka frægur. Á baksíðu bókarinnar
segir að hann sé unga séníið í nýjustu bylgju franskrar
ljóðlistar. Nýjustu dillu franskrar ljóðlistar. Þýðandinn er
kallaður Tarkosfræðingur. Svona einsog Peter Hallberg
er Laxnessfræðingur. Og Helga Kress. Og Halldór
Guðmundsson. Og Hannes Hólmsteinn (ha ha ha!).
Ég hallast helst að því að hann sé heimsfrægur, þessi
Tarkos. Hann býr kannski á Rívíerunni, umkringdur
fáklæddum meyjum og Nóbelsverðlaunastyttum, með
skítnóg af peningum – fjaðurpenna á hverjum fingri og
dularfulla fortíð sem enginn kann almennilega skil á (nema
kannski allra hörðustu Tarkosfræðingar).
En svo sló ég hann inn í Gegni – leitarvél bókasafnanna –
og sá að hann er alls ekki neitt frægur. ‘Tarkos’ gefur engar
niðurstöður. Ég hlýt að hafa verið að meina eitthvað annað.
V
Ekki segja að þú skiljir tilfinningar mínar.
Ekki segja að þú skiljir hvernig mér líður.
Svaraðu mér bara.
Hvar er prívatið?
Hvar finnur maður prívatið á þessum stað?
(Anton, 55)
Ef ég á að leitast við að setja blett á hið forngríska samband
okkar Antons Helga mun ég segja að mér finnist titillinn
– Ljóð á ættarmóti – ekki lokkandi heldur lokandi. Á
bakkápu stendur síðan, til þess að undirstrika þessa
tilteknu, afmörkuðu túlkun enn fremur: „Í ljóðabók Antons
Helga Jónssonar heyrum við raddir fólks á ættarmóti“.
Ég sé enga sérstaka ástæðu til þess að útskýra
raddakraðakið með leiksviði ættarmótsins. Þessi fjölradda
bók hefði verið stjarnfræðilegri – meira þeytivindandi – ef
manni væri ekki skipað að ímynda sér að öll orðin í henni
væru mælt af vörum fólks með hátíðarveigar í munnholinu,
eða að þau væru mælt upphátt yfir höfuð. Í heimi þar sem
fyrstu persónu textum er steypt saman í kraðak á hverju
horni – á Facebook og Twitter, blogginu og aðsendum
greinum, kaffihúsum og vergangi, einræðum og muldri –
er engin þörf fyrir þennan ramma. Það hefði verið ágætt að
vera án hans. Ágætt að fá að leika lausum hala í bókinni. Ég
er að hugsa um að rífa bara kápuna af eintakinu mínu. Þið
getið svo fengið það lánað ef ykkur langar að leika.
VI
rödd 1:
æ mér er illt
rödd tvö:
hún þjáist
resitatíf:
sársaukinn kom yfir hana og fer ekki neitt
(Tarkos, 45)
Ég greiði mér inniheldur brot úr sex útgefnum ljóðabókum,
auk fáeinna nýrri ljóða. Í ljóðinu „Hið illa“ úr bókinni Búrið
(Buren/La Cage) er sett á svið leikrit án sviðsmyndar.
Þar skiptast á rödd 1, rödd 2 og resitatíf („sönglestur“).
Raddirnar tala um sársaukann, hið illa, en ræðast ekki
beinlínis við. Tala í kross, skiptast á, í sama þema – en ná
aldrei kontakt, þreifingu, höggi hver á aðra – einsog fimir
nútímadansarar sem fara í heljarstökkum hver yfir annan
án þess að snertast.
Þetta speglandi tengslaleysi einkennir líka bók Antons
Helga. Bækurnar bergmála og þýðast sjálfar sig – skyldar
einræður hrannast upp – við stöndum hvert með nefið
ofan í annars koppi og lýsum yfir einmanaleika okkar og
tilgangsleysi í þeirri von að einhver skilji okkur. En okkur
mætir ekkert nema sjálfsvorkunn annarra. Það hefur enginn
tíma til þess að faðma okkur. Veit þetta fólk ekki að okkur
líður illa og við megum ekki vera að því að sinna vælinu í
þeim? Ekki núna. Kannski seinna. Þegar okkur líður betur.
Þegar við höfum náð okkur af angistinni. Dauðaþránni.
VII
Ég lifi vegna þess að mér finnst þægilegt að lifa. Ég veit
hvers vegna ég lifi. Ég lifi vegna þess að ég hef gaman af
því. Ég hef nú uppgötvað að það er þægilegt að lifa, að því
fylgir ákveðin nautn. Ef ég er á lífi er það vegna þess að
mér finnst þægilegt að lifa, vegna þess að ég hef ákveðið
að lifa.
(Tarkos, 30)
Í eftirmála Ég greiði mér stendur: „Fyrir Tarkos er ljóðlistin
allt. Hann lifir fyrir ljóðlistina og af ljóðlistinni.“
Vinur minn gúgglaði honum (þrátt fyrir að ég hefði
stranglega bannað honum að gera það) og sagði mér síðan
að hann væri dáinn. Hann hefði dáið árið 2004. Fjórum
árum eftir að bókin Ég greiði mér kom út í Svíþjóð. Fyrir
sex árum. Unga séníið.
Fyrsta bók Tarkos kom út árið 1995, fjórum árum eftir að
Ljóðaþýðingar úr belgísku Antons Helga kom út. Tarkos
gaf út tólf bækur; þá síðustu árið 2003. Þremur árum áður
en limrusafn Antons Hálfgerðir englar og allur fjandinn
kom út.
Áður en Tarkos var til, var Anton til.
Á meðan Tarkos var til, var Anton ekki til.
Nú er Tarkos ekki lengur til, en Anton er aftur til.
Textar Christophes Tarkos eru þýddir úr sænskri þýðingu
Kristoffers Leandoers af greinarhöfundi.
Eiríkur Örn Norðdahl
1 „Og margsinnis skalf hjartað af hamingju ...“ Jón Kalman Stefánsson
um ljóðabók Hannesar Péturssonar, Fyrir kvölddyrum, í Lesbók
Morgunblaðsins 9. desember, 2006. Sú bók fjallar reyndar líka um
að bíða dauðans. „Hannes er kominn á áttræðisaldurinn og yrkir um
haustið í blóði sínu, að kvölddyrnar muni senn ljúkast upp; bregða fer
birtu og turnklukka hringir inn síðdegið“, segir Jón ennfremur.