Morgunblaðið - 12.12.2020, Blaðsíða 56

Rúmar átta millj-
ónir í þýðingar
Miðstöð íslenskra bókmennta hefur
í síðari úthlutun ársins úthlutað
rúmum átta milljónum króna í 24
styrki vegna þýðinga fjölbreytilegra
bóka á íslensku. Alls voru því veittir
59 þýðingastyrkir, rúmlega 21 millj-
ón króna, til þýðinga á íslensku úr
erlendum málum á árinu.
Alls bárust á árinu 97 umsóknir
sem er mesti fjöldi umsókna í þess-
um flokki síðan árið 2008.
Samkvæmt upplýsingum frá Mið-
stöðinni kennir ýmissa grasa meðal
verkanna sem hlutu styrki að þessu
sinni en þýtt verður úr ensku,
frönsku, rússnesku, katalónsku,
ítölsku, spænsku og þýsku.
Meðal bókanna eru Tsjernóbyl-
bænin eftir hvítrússneska Nóbels-
höfundinn Svetlönu Aleksijevitj,
þýðandi er Gunnar Þorri Pétursson
og útgefandi Angústúra. Annað
verk Nóbelshöfundar er á listanum,
Der kurze Brief zum langen Ab-
schied eftir Peter Handke í þýðingu
Árna Óskarssonar. Útgefandi er
Ugla. Árni þýðir einnig The Nickel
Boys eftir Colson Whitehead,
Bjartur gefur út. Helga Soffía
Einarsdóttir þýðir Girl, Woman, Ot-
her eftir Bernardine Evaristo, For-
lagið gefur út; Halla Kjartansdóttir
þýðir Resto Qui eftir Marco Balz-
ano og Drápa gefur út; Sverrir
Norland þýðir Culottées eftir Péné-
lope Bagieu, útgefandi er AM-
forlag; Freyja Eilíf þýðir úrval úr
verkum Zínaídu Gippíus, útgefandi
Skriða bókaútgáfa; Janus Christi-
ansen þýðir The Thing Around Yo-
ur Neck eftir Chimamanda Ngozi
Adichie, útgefandi er Una útgáfu-
hús; Áslaug Agnarsdóttir þýðir
Tsjemodan eftir Sergei Dovlatov,
Dimma gefur út; og Irma Erlings-
dóttir þýðir Sexe et mensonges –
La vie sexuelle au Maroc eftir Leilu
Slimani, útgefandi er Stofnun Vig-
dísar Finnbogadóttur í erlendum
tungumálum. Fyrir börn og ung-
menni verða þýddar bækur eftir
Dita Zipfel & Rán Flygenring,
Roald Dahl & Quentin Blake, David
Walliams og Ashley Spires.
Svetlana
Aleksijevitj
Peter
Handke
Colson
Whitehead
Chimamanda
Ngozi Adichie
 Fjölbreytileg verk á íslensku
56 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 12. DESEMBER 2020
Iðunn og afi pönk er bráð-skemmtileg barnabók meðvel úthugsuðum söguþræði.Bókin segir, eins og titillinn
gefur til kynna, frá Iðunni og pönk-
aranum afa hennar. Þegar nýja
hjólinu hennar Iðunnar er stolið,
skömmu eftir að
afi hennar tekur
við foreldra-
hlutverkinu um
nokkurra daga
skeið, getur hún
vart hugsað um
nokkuð annað og
hefst þá mikil
leit. Iðunn lærir
ýmislegt í leit-
inni, meðal ann-
ars það að ekki er allt sem sýnist og
að lífið er skemmtilegra sé í því smá
pönk.
Lesendur læra slíkt hið sama,
ásamt gommu af nýjum orðum,
t.a.m. orðið brigsl, en merking þess,
að saka einhvern um eitthvað án
þess að hafa fyrir því sannanir, sit-
ur fast í höfði lesandans eftir lest-
urinn.
Eins og áður segir er Iðunn og
afi pönk fyrirtaks afþreying, lesefni
sem getur bæði frætt unga lesendur
og kætt. Persónusköpunin er til
fyrirmyndar og persónurnar eins
misjafnar og þær eru margar. Hver
einasta persóna er sérstök og hefur
skondin einkenni sem gera hana
eftirminnilega.
Bókin sem slík er þó ekki neitt
ofboðslega eftirminnileg enda kafar
höfundur lítið á dýpið og gefur les-
anda sjaldan tækifæri til að staldra
við og velta frásögninni fyrir sér.
Frásögnin er með öðrum orðum
nokkuð einföld og því auðvelt fyrir
lesandann að skauta yfir hana án
þess að leyfa henni að skilja eitt-
hvað eftir sig. Það getur þó vísast
talist heppilegt að einhverju leyti í
barnabók en að mati undirritaðrar
hefðu sum atriði bókarinnar mátt fá
meira rými, þó ekki væri nema til
þess að lesandinn gæti meðtekið
þau betur og leyft þeim að hafa til-
ætluð áhrif.
Það sem er virkilega skemmtilegt
við Iðunni og afa pönk og er nauð-
synlegt að nefna í þessum dómi eru
einmitt þau atriði sem fá sitt rými.
Gerður Kristný, höfundur bók-
arinnar, sýnir mikla ritsnilli í þeim
atriðum og er virkilega gaman þeg-
ar slík smáatriðavinna fær að njóta
sín í barnabók án þess að verða of
tilgerðarleg.
„Þau heilsuðust eins og þau hefðu
aldrei heilsað neinum áður. Brauð
bökuðust, krökkum uxu fullorðins-
tennur og aldingarðar blómstruðu á
meðan þau tókust í hendur.“
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Gerður Kristný Sagan er „fyrirtaks afþreying, lesefni sem getur bæði frætt
unga lesendur og kætt“, segir rýnir. Halldór Baldursson teiknar myndirnar.
Skáldsaga
Iðunn og afi pönk
bbbmn
Eftir Gerði Kristnýju.
Myndir eftir Halldór Baldursson.
Mál og menning, 2020. Innb., 133 bls.
RAGNHILDUR
ÞRASTARDÓTTIR
BÆKUR
Venjulegt líf með smá pönki
Listamaðurinn Áslaug Íris Katrín Friðjónsdóttir sýnir
ný myndverk á sýningunni Stein - Skrift sem verður
opnuð í dag, laugardag, í verslunarrými Norr11 á
Hverfisgötu 18 í Reykjavík.
Í verkunum veltir Áslaug fyrir sér myndmáli, lestri og
skilningi, og framsetningu tungumála og skilaboða. Ás-
laug vinnur með óhlutbundið myndmál og skoðar hvern-
ig form verða að táknum sem verða svo partar af kerf-
um eins og myndletri, merkjakerfi eða stafrófi.
Sýningin er sú þriðja í sýningarröð Listvals í rými
Norr11, undir listrænni stjórn Elísabetar Ölmu Svend-
sen. Sýningin mun standa fram í byrjun febrúar.
Stein - Skrift Áslaugar Írisar í Norr11
Eitt verka Áslaugar
Írisar á sýningunni.
Hér er fræga
íslenska náttúran:
grjót
snjór
rok
myrkur.
Hvert er ég eiginlega
kominn?
Það er von að írónískur ljóðmæl-
andinn spyrji! En svarið felst í heiti
ljóðsins, hann er kominn til Kefla-
víkur. Og gott
betur, hann er í
rútu á Reykja-
nesbrautinni,
stefnir í bæinn.
Þetta eru lokalín-
ur ljóðsins
„Keflavík“, ljóð-
mælandinn hefur
áður spurt hvert
hann sé kominn
og það er von að honum, útlend-
ingnum, lítist ekki á blikuna, „hér er
myrkur / ljóstýra í myrkrinu / alls-
staðar rok / yfir hrauninu“. En hann
hafði verið beðinn um að kaupa bjór
í flughöfninni, sem er kunnuglegt.
Rödd ljóðmælandans í þessu ljóði
er undrandi útlendings, sem stendur
sýnilega ógn af þessari harðneskju-
legu vetrarnáttúru. En þótt ljóð-
skáldið sé fætt og uppalið í Finn-
landi, og búi þar núna, þá bjó Tapio
hér á landi um nokkurra ára skeið og
talar framúrskarandi góða íslensku.
Því á varla við að tala um hann sem
útlending. Hann hefur skrifað góðar
skáldsögur sem fjalla sumar um ís-
lensk söguefni, eins og Ariasman –
Frásögn af hvalföngurum um Spán-
verjavígin árið 1615, en þær skrifar
hann á finnsku og hefur Sigurður
Karlsson þýtt lipurlega. En hér er
hins vegar komin efnismikil ljóða-
bók, Innfirðir, sem Tapio yrkir alla á
íslensku. Og má það teljast til af-
reka, tökin á málinu eru afar góð og
unnið skemmtilega og oft frumlega
með það.
Bókinni er skipt í fjóra hluta,
kennda við firði: „Vestfirðir“,
„Suðurfirðir“, „Fjarðleysa“ og „Inn-
firðir“. Heitin eru lýsandi fyrir inni-
hald hvers hluta. Í Vestfjarðahlut-
anum (Tapio var búsettur fyrir
vestan) eru ljóðin kennd við Flat-
eyri, Ísafjörð, Ögur og svo er það
„Múrmansk-togarinn“ sem liggur
þar við eyri og brugðið er upp svip-
mynd af orðaskiptum ljóðmælanda
og rússneskra skipverja.
Í „Suðurfjörðum“ er fyrst ort um
Keflavík, Grindavík og Heimaey en
leiðin liggur svo suður til Spánar, á
söguslóðir sem við lesendur Tapios
þekkjum sumpart frá Böskum sem
koma fyrir í Ariasman.
Ljóðin í „Fjarðleysu“ gerast sýni-
lega í Finnlandi og í þeim birtist til
að mynda athyglisverð og hlýleg til-
finning fyrir sögu, mannlífi og stöð-
um. Haugur sem hlaðinn var yfir
höfðingja verður efni í lengsta ljóð
bókarinnar, þar sem ljóðmælandinn
hugsar til þeirra þjóðflokka og
áhrifa sem bárust þangað að um ald-
irnar. Og fallegt er ljóð um gamlan
skipstjóra sem vildi að að sér látnum
yrði ösku hans hrært út í steinolíuna
sem gamla bátsvélin hans gengi fyr-
ir, hún ræst, gírnum ýtt áfram og
„keyrt / útúr höfninni / milli skerja /
útá rúmsjó / útá Eystrasaltið / uns
tankurinn tæmist“.
Eins og felst í heitinu horfir ljóð-
mælandinn loks meira inn á við í
„Innfjörðum“. Þar er ort um ást, líf
og dauða. Á fallega innilegan og per-
sónulegan hátt. Eitt ljóð er til sonar
sem var beðið lengi áður en hann
kom en annað um barn sem kom
ekki og „sárfallega“ brotna drauma.
Svo er þar ljóðmælandinn í
„Hlustun“ sem má ekki trufla, hann
er nefnilega í mikilvægu starfi, er að
hlusta á jörðina, vindinn og trén, á
„minningu fortíðarinnar / hvísl hins
liðna“.
Ljóðin í þessari efnismiklu bók
Tapis eru nokkuð misjöfn að gæðum
en þau bestu – sem eru allmörg –
eru áhrifarík, fallega ort, myndvís
og notalega einlæg.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Skáldið Bestu ljóð Tapios Koivukaris eru „áhrifarík, fallega ort, myndvís
og notalega einlæg“. Innfirðir er fyrsta bókin sem hann skrifar á íslensku.
Ljóð
Innfirðir bbbmn
Eftir Tapio Koivukari.
Sæmundur, 2020. Kilja, 127 bls.
EINAR FALUR
INGÓLFSSON
BÆKUR
Fræga íslenska náttúran