Þjóðmál - 01.12.2016, Síða 35

framboð og þar með öryggi er of lítið hækkar
verðið og skapar hvata til f]árfestinga. Með
því að árlegur vöxtur markaðarins er mun
meiri en nemur hagkvæmri stærð virkjana
og byggingakostnaður þeirra er stöðugur. Þá
verður framboð stöðug og verðlag sveiflast
einungis með verði hráorkunnar.
Ástæður þess að hin evrópska hönnun
hæfir ekki hér eru:
• Verðmæti hráorkunnar er 0 (engin
aðkeypt orka), þá virkar stundamarkaður
ekki.
• Hagkvæmar virkjanir eru mun stærri en
árlegur vöxtur eftirspurnar.
Hér er það langtímamarkmiðið um hag-
kvæmni fjárfestinga og stöðugt öryggi sem
vegur þyngst. Væri markaður frjáls mundi
kostnaður orku frá næstu virkjun ráða orku-
verði. Almennt mundi orkuverð síðan hækka
með hverri nýrri virkjun sem byggð er.
Eigi að síður mundi stundamarkaður
virka hér ef við værum tengd við breska
markaðinn. Verðið ákvarðast hinsvegar
erlendis og orkuverð sveiflast þá í takt við
verð hráorkunnar sem við notum ekki. Hvorki
aðstæður hér né alþjóðlegur markaður fyrir
stóriðjusamninga ræður þá neinu.
Of hátt markaðsverð hvetur til stjórn-
lausra fjárfestinga og fleiri sæstrengja og sá
iðnaður sem ekki fær risið undir því leggst
niður. Of lágt markaðsverð lokar fyrir frekari
fjárfestingar og útflutningur minnkar smátt
og smátt.
Áhætta - Hefdbundin áhætta fjárfesta
Greiningu á efnahagslegum áhættum er að
finna í skýrslu Kviku/Pöyry, „Raforkusæstren-
gur milli íslcmds og Bretlands, kostnaðar- og
ábatagreining", sem ríkisstjórnin lét gera og
finna má á netinu. Hún er einnig mjög gott
innlegg í umræðuna, bæði um sæstreng og
orkustefnu almennt. Skýrslan fjallar fyrst og
fremst um áhrifsþætti, áhætturog stærðar-
gráður. Skýrslan dregur ekki fram niðurstöður
um það, hvort þjóðfélagið eða iðnaðurinn
hér þoli þær hækkanir raforkuverðs sem
þar eru reiknaðar, en setur fram mögulegar
mildandi ráðstafanir. Hún setur sæstrenginn
upp sem viðbót við vaxandi stóriðju og
fjallar þannig um sæstrenginn sem hluta af
því verki, að koma allri orkuauðlind íslands
í verð hið fyrsta. Skýrslan bendir þannig
með óbeinum hætti á, að hér þurfi að marka
orkustefnu.
Hækkun raforkuverðs
Raforkuverð er talið hafa áhrif á hagvöxt og
afleiðingar hækkana hér eru ekki fyrirséðar.
Þolmörk gagnvart verðhækkunum raforku
liggja ekki fyrir, en reikna má með ruðnings-
áhrifum og hægari uppbyggingu almenns
iðnaðar auk áhrifa á nýsköpun. Viðbúið er að
atvinnugreinar eins og ræktun með lýsingu í
gróðurhúsum muni draga saman seglin og svo
kann að eiga við um fleiri framleiðslugreinar.
Heimilin í landinu eru svo háð raforku að
þau borga hvað sem er fyrir hana, en hækkun
kann að raska búsetuskilyrðum. Lágur
orkureikningur heima fyrir eitt af því sem
dregur brottflutta íslendinga aftur á klakann.
Sæstrengur eykur áhættu stóriðju þegar
kemur að endurnýjun samninga, þannig
að greiðsluvilji minnkar og þörf fyrir
undanþágurfrá opinberum gjöldum eða
aðra lækkun staðbundins kostnaðar vex.
Markaðsverð erlendis
Þeir áhættuþættir sem hér eru taldir tengjast
samkeppnishæfni raforku frá íslandi og geta
valdið verulegum breytingum á arðsemi
fjárfestinga. Ef útflutningsverð um strenginn
lækkar niður fyrir orkuverð hér, þá getur það
táknað svipleg endalok sæstrengsins og við
sitjum uppi með sárt ennið, sem og eigandi
strengsins.
Pólitísk áhætta
Hagvöxtur í Evrópu hefur heldur lækkað frá
því sem áður var og sjái ríkisstjórnir þar fram
á áframhald þessa geta þær farið að grípa til
ráðstafana til að lækka raforkuverð. Lágt verð
til neytenda er enda yfirlýst markmið þeirra
allra. Reynslan sýnir, að opinber afskipti af
raforkumarkaðnum er frekar regla en undan-
tekning í þessum löndum.
ÞJÓÐMÁL vetrarhefti 2016 33