Bændablaðið - 24.02.2022, Blaðsíða 35

Bændablaðið | Fimmtudagur 24. febrúar 2022 35
FIMMTUDAGUR 17. FEBRÚAR 2022 SAMVINNUHREYFINGIN 140 ÁRA 3
„Það er stefna Kaupfélags Suðurnesja
(KSK) að eiga meirihluta í Samkaupum
hf. og halda í heiðri samvinnuhugsjón-
ina. Frá þessu verður ekki hvikað jafn-
vel þótt fyrirtækið verði skráð í Kaup-
höllina eins og til umræðu hefur
komið.“ Þetta segir Skúli Þorbergur
Skúlason, stjórnarformaður KSK, sem
er mjög umhugað um framtíð sam-
vinnustarfs í landinu. Hann getur líka
glaðst yfir nærri fjögurra áratuga sam-
vinnustarfi sem hefur meðal annars
skilað sér í þriðju stærstu verslunar-
keðju landsins.
„Þið Suðurnesjamenn
hafið herinn“
Þegar kennarinn Skúli Þorbergur réð
sig til kaupfélagsins 1985 var það enn
viðloðandi sjávarútveg. Verbúð Vestur-
ports í sjónvarpinu lýsir þessu tíma-
skeiði og spurning vaknar hvort hægt
hefði verið að hanga á útgerðinni lengur
líkt og gert var
hjá kaupfélög-
unum á Sauð-
árkróki og Fá-
skrúðsfirði með
góðum árangri.
KSK hafði
keypt Hraðfrystihús Keflavíkur 1955 og
gerði út báta og tvo togara, Aðalvík og
Bergvík, þar til 1988. „Þegar ég kom að
málum þá var þetta erfiður rekstur,
tvenndin frystihús og útgerð til þess að
halda uppi atvinnu í plássinu gekk ekki
vel. Það fóru ekki saman hljóð og mynd
í rekstrinum. Stórar viðgerðir og fjár-
festingar voru þungbærar á sama tíma
sem kvótakerfið var að þróast og komið
verð á skip og veiðisögu þeirra. Meira
að segja í Grindavík, þessu
fyrirmyndar-sjávarútvegsplássi, lentu
menn í að selja frá sér báta. Svo var það
þannig að fyrirgreiðslu til útgerðar og
fiskvinnslu á Suðurnesjum var ekki að
hafa hjá stjórnvöldum og bankastjórum
í Reykjavík á þessum tíma. Við okkur
Suðurnesjamenn var bara sagt: Þið haf-
ið herinn!“
Samfélagslega ábyrg
rekstrarhæfni
Þegar útgerðarsögunni lauk ákvað
KSK að einbeita sér að neytendaverslun
og sú stefnumörkun hefur reynst farsæl.
Verslunarsamstæðan Samkaup var
stofnuð 1988 og rekur nú 65 verslanir
um land allt undir eftirtöldum merkj-
um: Nettó, Kjörbúðin, Krambúð, Ice-
land, Samkaup Strax og Háskólabúðin.
Starfsmenn Samkaupa eru um 1.400.
KSK á 51% í Samkaupum, en Kaupfé-
lag Borgnesinga og KEA ásamt lífeyris-
sjóðunum Birtu og Festi eru meðal
hlutafjáreigenda. Þannig má segja að
eignaraðildin sé félagsleg.
„Það var leitað til okkur um að Sam-
kaup tækju að sér verslunarrekstur víða
úti á landi, t.d. á Ísafirði og fyrir austan.
Stóru verslunarkeðjurnar höfðu ekki
áhuga á að þjónusta nema stærstu sveit-
arfélögin. Þróunin leiddi síðan einnig til
þess að verslunarrekstur KEA varð
hluti af rekstri Samkaupa. Þar með var
stofninn kominn að rekstri samvinnu-
verslunar um allt land að nýju. Forystu-
menn verkalýðshreyfingarinnar fyrir
vestan áttu frumkvæði að því að Sam-
kaup komu að verslunarrekstri á Ísa-
firði. Það væri afar áhugavert ef sam-
vinnustarf myndi ná aftur flugi í þessu
rótgróna félagshyggju- og jafnaðarsam-
félagi. Það hefur þó ekki orðið enn.
Okkar einkunnarorð í þessum rekstri
hafa verið: Viðunandi þjónusta og
rekstrarhæfar einingar. Það er sam-
félagslega ábyrgt að vera með rekstrar-
hæfa einingu. KSK hefur alltaf fjárfest
til langframa og ekki haft áhuga á að
hirða skjótfenginn gróða eða tímabund-
inn hagnað. Það hefur reynst farsælt.“
Tökum mið af alþjóðlegu umhverfi
En hvernig gengur það upp að reka
Samkaup í hlutafélagsformi en telja
þrátt fyrir það að um samvinnurekstur
sé að ræða?
„Kaupfélag Suðurnesja telur tæplega
8 þúsund félagslega eigendur og félags-
svæðið nær nú yfir höfuðborgarsvæðið
líka. Okkar aðalsmerki er varfærni í
fjármálum og traustur fjárhagslegur
grunnur. Kaupfélagið kappkostar að
vera sterkur bakhjarl Samkaupa og
KSK Eigna hf., fasteignafélags sem rek-
ur 30 þúsund fermetra í útleigu á versl-
unar-, þjónustu og skrifstofuhúsnæði.
Við gerum 5 ára áætlanir sem byggjast á
þessum grunnviðmiðum. Áskorunin er
að halda jafnvægi milli félagshyggju og
kapítalisma. Það má vel kalla okkur
samvinnukapítalista. Við gætum okkur
á því að félagshyggjusjónarmiðin sligi
ekki rekstrarsjónarmiðin og að rekstr-
arfólkið gleymi ekki samvinnuhugsjón-
inni. Þar sem best gengur í samvinnu-
rekstri á alþjóðavettvangi eru þessi
sjónarmið bæði vel aðgreind og vel skil-
greind. Sú var ekki raunin hér á Íslandi
á síðustu áratugum fyrri aldar og þess
vegna hallaði undan fæti að mínum
dómi.“
Unga fólkið í Samkaupum
kann á Coop
Skúli hefur mestan hug á að horfa
fram á við og finna samvinnustarfi nýj-
an tilgang og ný svið.
„Enginn man 100 ár aftur í tímann
þegar kaupfélögin og samvinuhreyf-
ingin innleiddu nútímann á Íslandi.
Sumir muna 40 ár aftur í tímann og
rámar í þá tíma þegar baslið var sem
mest á samvinnufélögunum. Þeim
fækkar. Enn ferskari í minni eru þó af-
leiðingar græðgiskapítalismans sem hér
réð ríkjum í þrjá áratugi og féll með
braki og brestum. Mig undrar það svo-
lítið að samvinnulausnir skuli ekki vera
nýttar meira hér á landi sem svar við
þeirri kollsteypu.
Ég tel að samvinnufélög eigi ekki að
vera föst í félagssvæðum eða afmörkuð-
um viðfangsefnum. Þannig sjáum við að
hvert sem litið er í Evrópu og í Banda-
ríkjum þar sem búa um 380 milljónir
manna eru yfir 100 milljónir þátttak-
enda í samvinnufélögum og sumir í
nokkrum samvinnufélögum af ýmsu
tagi sem fást við ólíka hluti. Samvinnu-
félögin eru neytendafélög, framleiðslu-
félög, bankar, tryggingafélög, önnur
starfsmannasamvinnufélög, þau fást við
hátækni jafnt sem leikskólarekstur og
fótbolta. Þannig á þetta að vera. Þátt-
taka, lýðræði og ábati eru kjarninn en
viðfangsefnin eru fjölmörg.“
„Það vekur mér bjartsýni,“ segir
Skúli, „að unga fólkið sem stjórnar
Samkaupum er í miklum og beinum
samskiptum við samvinnuhreyfinguna í
Skandinavíu. Innblásturinn og nýjung-
ar sem verið er að innleiða hjá Sam-
kaupum eiga oft á tíðum uppruna sinn
hjá Coop-hreyfingunni eins og t.d. hið
vinsæla Samkaupa-APP sem skilar 2%
afslætti til félagsmanna af hverjum við-
skiptum og fjölda aukatilboða. Kaup-
félag Suðurnesja er bakhjarl þessara
samskipta. KSK er í gegnum SÍS með
aðild að Euro-Coop, sem eru samtök
samvinnufélaga á neytendasviði í Evr-
ópu. Það er hjálplegt að hægt er á auga-
bragði að ná samtali við helstu stjórn-
endur samvinnufyrirtækja í 20
Evrópulöndum sem eru með yfir 30
milljónir félagsmanna. Það er mikill
framtíðarstyrkur fólginn í þessum sam-
skiptum og það eykur trú mína á fram-
tíð samvinnuviðskipta í okkar landi að
sjá hvernig unga fólkið í Samkaupum
nýtir sér þau.“
Stefna KSK er að eiga
meirihluta í Samkaupum
Samkaup fylgir menntastefnu sem styður starfsfólk til náms í verslunar-
fræðum við Verslunarskóla Íslands og Háskólann á Bifröst að BS-gráðu og
mastersgráðu. Myndin tekin við útskrift úr VÍ.
Skúli Þorbergur Skúlason: KSK hefur
tekið þátt í að þróa Samkaup upp í þriðju
stærstu verslunarkeðju landsins.
Merki Kaupfélags
Suðurnesja
Það mætti kalla okkur í Kaupfélagi Suðurnesja samvinnukapítalista, segir Skúli Þorbergur Skúlason stjórnarformaður
Okkar einkunnarorð í
þessum rekstri hafa ver-
ið: Viðunandi þjónusta og
rekstrarhæfar einingar.
Netverslun eykst nú
hraðfara hjá Sam-
kaupum og nýja Sam-
kaupsappið er vinsælt.
24 2