Milli mála - 2021, Page 266
Milli mála 13/2021 265
eftir Nathaniel Hawthorne, þar sem söguhetjan fer inn í skóg og
verður ekki söm á eftir.7 Í tilfelli Rips skýrist breytingin af iðnbylt-
ingunni og nýfengnu sjálfstæði Bandaríkjanna. Þegar hann sofnar er
hann þegn breska konungsins en vaknar í landi sem hefur brotist
undan honum. Jafnframt er Rip launuð hjálpsemin – hann hjálpar
leiðsögumanni sínum að bera vínkút upp fjallið – með því að færa
hann yfir á æviskeið sem gerir honum kleift að losna undan þeim
kröfum um vinnusemi sem gerðar voru til hans á yngri árum. Nú
getur hann notið þess í skjóli dóttur sinnar að hafa sína hentisemi.
Að því leyti hefur hann einnig hlotið visst sjálfstæði þótt slæpings-
háttur hans sé enn meira á skjön við tíðarandann en áður.
Bent hefur verið á að Irving nýti sér m.a. norræna goðafræði í
fjallakaflanum. Þar tæli Loki hann inn í frjósemisathöfn goðanna.
Tilvitnunin í leikrit Cartwrights sem fylgir sumum útgáfum sög-
unnar, og hér er höfð með, vísar til Óðins. Við keiluspilið í fjallinu
verða til þrumur og þar glittir í þrumuguðinn sjálfan, Þór, sem enn
blundar í heiti fimmtudags í ensku máli. Þá séu hrafnarnir sem
flögra yfir Rip endurómur af Hugin og Munin, könnunarhröfnum
Óðins. Fyrirmyndin að hringleikahúsinu sé í rauninni Valhöll og Rip
hafi því álpast inn í heiðna helgiathöfn sem hann endurfæðist síðan
úr inn í breyttan heim.8
Það fer ekki framhjá nútímalesanda að höfundur horfir kynjuð-
um augum á persónur sínar. Í ytri tíma sögunnar, á seinni hluta 18.
aldar, var gert ráð fyrir að eiginmaður tileinkaði sér ráðandi karl-
mennsku (e. hegemonic masculinity) og stýrði sínu búi og sinni konu
af festu. Iðnbyltingin gerði aukinheldur þá kröfu að mönnum félli
helst aldrei verk úr hendi. Rip rækir aftur á móti ekki skyldur
sínar gagnvart fjölskyldu sinni og búi, reglubundin vinna í anda
kapítalismans er eitur í hans beinum. Slæpingur hugnast honum
best og hann kvartar sáran undan nöldri konu sinnar þegar hún
reynir að fá hann til að sinna skyldum sínum eins og tíðarandinn
bauð. Í stað þess að líta á hana sem fulltrúa metnaðar og framfara er
gert lítið úr henni sem kristallast m.a. í því að henni er ekki gefið
7 Sagan heitir „Young Goodman Brown“ á frummálinu en íslensk þýðing greinarhöfundar birtist í
Milli mála 6. árg. 2014, sjá hér: https://ojs.hi.is/millimala/article/view/1885/899.
8 Philip Young, „Fallen from Time: The Mythic Rip Van Winkle“. The Kenyon Review 22. bindi, nr.
4 (haust, 1960), 547–573, sótt 7. sept. 2021 af: https://www.jstor.org/stable/4334064?seq=-
1#metadata_info_tab_contents, 561–566.
RÚNAR HELGI VIGNISSON