Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.2020, Qupperneq 3

Þann 4. nóvember síðastliðinn bar Sigurður Ingi Jóhannsson
upp frumvarp til laga um breytingar á lögum um áhafnir ís-
lenskra fiskiskipa, varðskipa, skemmtibáta og annarra skipa,
nr. 30/2007, með síðari breytingum (Smáskipaviðmið og
mönnunarkröfur).
Fulltrúar stéttarfélaga sjómanna höfðu á fyrri stigum skilað
inn umsögnum til Umhverfis- og Samgöngunefndar sem lýstu
eindreginni andstöðu við þær breytingar sem þar komu fram.
Í framhaldi af því voru þeir boðaðir fyrir Samgöngunefnd þar
sem Jón Gunnarsson var í formannssæti og spurði ásamt öðrum
nefndarmönnum ýmissa spurninga er vörðuðu þær alvarlegu
athugasemdir sem fyrir lágu frá sjómannasamtökunum og er
það mat undirritaðs að útskýringar okkar hafi komist ágætlega
til skila. Það er skemmst frá því að segja að árangurinn af fundi
okkar með nefndinni var minni en enginn eða rétt eins og að
míga upp í vindinn í 12 vindstigum.
Hættuleg blanda af þekkingar-
leysi og ábyrgðarleysi
Í 3. gr. laganna bætist nýtt ákvæði til bráðabirgða, svohljóðandi:
„Hafi skipstjórnarmaður eða vélstjórnarmaður skírteini til
starfa á skipum sem eru styttri en 12 metrar að skráningar-
lengd samkvæmt lögum þessum, skal hann þar til 1. janúar
2021 eiga rétt á að fá útgefið skírteini til þess að gegna sömu
störfum á skipum sem eru 15 metrar að skráningarlengd eða
styttri, að uppfylltum öðrum skilyrðum laga þessara og kröf-
um um lágmarkssiglingatíma eins og nánar er kveðið á um í
reglugerð.“
Í stuttu mál sagt er verið að minnka kröfur til réttinda á
skipum undir 15 metrum með svo afgerandi hætti að við það
verður ekki unað þar sem öryggi sjómanna á þessum bátum er
klárlega skert verulega. Þeir bátar sem þessi breyting kemur til
með að hafa mest áhrif á eru 4 manna línubátarnir sem eru 12 -
15 metrar þar sem nú er skylda að hafa stýrimann, vélstjóra og
skipstjóra.
Áður en lengra er haldið er rétt að minna á að þessi stærð
báta hefur blessunarlega sloppið vel við sjóslys en það er gjöró-
líkt því sem við á um báta styttri en 12 metrar sem verið hafa
mjög áberandi í fréttum fjölmiðla en rannsóknarnefnd sjóslysa
hefur á tiltölulega fáum árum fjallað um milli 30 og 40 alvarleg
óhöpp þar sem í einhverjum tilvikum hefur mátt litlu muna að
mannskaði yrði. Það er því með ólíkindum að löggjafinn skuli
standa að lagabreytingu sem felur í sér að fella niður skyldu
um að í áhöfn skuli vera stýrimaður og vélstjóri í þessum
stærðarflokki skipa. Meðal veiðiferð þessara báta er nánast
aldrei undir 14 klst. og þar af leiðandi ganga lög um hvíldar-
tíma ekki upp. Þar með er réttindalausum manni ætlað að
stjórna skipinu þegar skipstjórinn fer í koju? Veiðiferðin stend-
ur oft í sólarhring eða lengur og strax eftir löndun byrjar næsta
veiðiferð.
Þetta er
glórulaust
Nú þegar er 14 tíma reglan
brotin oft og reglulega af
12 metra bátunum. Enda
eftirlit með 14 tíma regl-
unni fjarri því að vera full-
nægjandi. Þar að auki
lenda þær fáu kærur sem
skila sér frá LHG til lög-
regluembætta landsins
neðst í háum bunka
óleystra verkefna lög-
reglunnar þar sem þau
daga oft á tíðum uppi, auk
þess sem viðurlög við
brotum eru hverfandi þannig að í raun á 14 tíma reglan engan
rétt á sér í því umhverfi sem þessi floti starfar í. Að nægjanlegt
sé að sami maður sé bæði skipstjóri og vélstjóri á bátum með
þeim mikla og tæknilega flókna búnaði sem þar er til staðar, er
glórulaust. Skipstjóri á meira en nóg með sitt verkefni að
stjórna skipi og veiðum þó að hann sjái ekki um vél og tækni-
búnað. Vélstjórar á þessum skipum í dag eru ekki upp á punt.
Þeir eru um borð til að sjá um rekstur á vélbúnaði, sinna
viðhaldi og sjá um að vélarnar bili ekki, öryggi síns vegna ná-
kvæmlega á sama hátt og vélstjórar á öðrum skipum. Allt tal
um þjónustusamning í landi stenst enga skoðun.
Allt ber þetta að sama brunni sem er að hugsunin að baki
þessum breytingum er í raun og veru að komast upp með að
sleppa við greiðslu á aukahlut vélstjóra og stýrimanns og skerða
um leið með vítaverðum og afgerandi hætti öryggi sjómanna á
þessum bátum.
Í skýringum við 3. gr. laganna má lesa texta sem opinberar
með afgerandi hætti ámælisvert virðingarleysi fyrir menntun og
störfum skipstjórnarmanna og vélstjóra en þar stendur.  
„Til að þessi breyting verði ekki óþarflega íþyngjandi fyrir
réttindamenn sem hafa öðlast reynslu á skipum verða þeim,
sem hafa skipstjórnar- eða vélstjórnarréttindi á skip sem eru
styttri en 12 metrar að skráningarlengd, veitt réttindi á skip
sem eru 15 metrar að skráningarlengd eða styttri að því til-
skildu að þeir hafi tilskilinn fjölda siglingatíma sem kveðið
verður nánar á um í reglugerð.
Það á með öðrum orðum að galopna á fyrirhafnarlausa
réttindaaukningu fjölda manna allt til 1. janúar 2021. Þar sem
að á sama tíma liggur fyrir og er viðurkennt af löggjafanum að
til þurfi að koma viðbótarnám til þess að 12 m. menn öðlist
réttindi eftir 1. janúar 2021 þá felst í þessum lögum fáránleg
þversögn sem hvergi myndi viðgangast í öðrum atvinnugreinum
þar sem prófskírteinis til starfsréttinda er krafist.
Árni Bjarnason
LEIÐARINN
Ólög nr. 30/2007
Breytingar á lögum um áhafnir íslenskra fiskiskipa, varðskipa, skemmtibáta
og annarra skipa með síðari breytingum þingskjal 357 – 316. mál
Árni Bjarnason.