Bændablaðið - 12.01.2023, Qupperneq 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 12. janúar 2023
Líkt og frægur maður sagði eitt sinn, þá
sækjum við Íslendingar styrkleika okkar
í tölfræði.
Við erum best í heiminum, miðað við
höfðatölu. Á Íslandi erum við einnig með flesta
nóbelsverðlaunahafa, miðað við höfðatölu og
á Íslandi er gnótt grænnar orku, miðað við
höfðatölu! Hvert mannsbarn á Íslandi veit
að hér á landi erum við í sérstöðu, búandi
að umhverfisvænni orku sem felur ekki í
sér losun koltvísýrings eða mengunar. Þessa
umhverfisvænu orku sækjum við í fallandi
vatnsaflið og jarðvarmann og styðjum þar m.a.
við matvælaframleiðslu, bæði í landbúnaði og
sjávarútvegi.
Við orkuskipti á landsvísu stefnum
við hraðbyri í átt að samdrætti í losun
gróðurhúsalofttegunda. Það var því mikill
áfangi hjá umhverfisráðherra að koma í
gegnum þingið þriðja áfanga rammaáætlunar
sem samþykktur var af Alþingi í júní á síðasta
ári. Með áætluninni um vernd og nýtingu
landsvæða verður þar með hægt að ná yfir
helstu orkuauðlindir landsins og taka tillit til
ólíkra hagsmuna á breiðum grundvelli.
Sérstaða íslenskrar
landbúnaðarframleiðslu
Í stjórnarsáttmála ríkisstjórnarinnar segir
að íslenskur landbúnaður, sjávarútvegur
og fiskeldi séu þungamiðja innlendrar
matvælaframleiðslu sem efld verði á
kjörtímabilinu. Neytendur sýna í sífellt stærra
mæli aukinn áhuga á hreinum afurðum, sem
framleiddar eru með endurnýjanlegri orku
og grunnu kolefnisspori á Íslandi. Þar með
skapast mikil sóknarfæri í framleiðslu matvæla
og ýmissa hliðarafurða. En það er með öllu
tilgangslaust að tala um sóknarfæri og sérstöðu
íslenskrar landbúnaðarframleiðslu með tilliti til
grænnar orku ef orkuöryggið er ekki til staðar.
Við þurfum að byggja upp sterkt flutningskerfi
sem er viðnáms- og áfallaþolið enda erum við
staðsett við 66° norðlægrar breiddargráðu, þar
sem langflestir Bolvíkingar eru búsettir eins
og maðurinn sagði eitt sinn.
Í stjórnarsáttmálanum kemur jafnframt fram
að á kjörtímabilinu sé stefnt að aukinni lífrænni
ræktun. Það raungerist ekki án grænnar orku.
Það sló mig því óneitanlega þegar tilkynnt
var um það að Landsvirkjun hætti um liðin
áramót að afhenda græn vottorð til smásala
raforku á Íslandi án endurgjalds. Þess í stað
verða þessi vottorð seld á evrópskum markaði.
Samkvæmt fréttum RÚV okkar landsmanna
allra, þýðir þetta að íslensk smásölufyrirtæki,
eins og Orka náttúrunnar, HS Orka og fleiri
mega ekki markaðssetja þá orku sem keypt
er af Landsvirkjun sem græna orku nema að
greiða fyrir það sérstakt gjald. Að sama skapi
geta fyrirtæki sem framleiða vörur með grænni
orku ekki auglýst að varan sé framleidd úr
grænni orku nema að hafa verslað sér vottun.
Þetta hefur því bein áhrif á okkar atvinnugrein
sem samanstendur af landeldi og landbúnaði.
Aukinn kostnaður
Staðan er raunverulega sú að ef smásölufyrirtæki
raforku og þar með notendurnir sjá ekki
hag sinn í því að versla vottun geta þeir
að sjálfsögðu ekki nýtt hana á sínar vörur.
Fram hefur komið að markaðsvirði þessara
vottana sé um 1,3 krónur á kílóvattstund.
Fyrir meðalgarðyrkjustöð er það um 4-5
millj. kr. í aukinn framleiðslukostnað ár hvert,
þar sem launakostnaður er stærsti einstaki
kostnaðarliðurinn í greininni.
Í garðyrkjunni eru um 200 fyrirtæki
starfrækt á Íslandi en þeim hefur fækkað. Þá
hefur raforkuverð til garðyrkju lítið breyst
undanfarið en ljóst að hagurinn af því að
markaðssetja vöru sem lífræna eða framleidda
undir formerkjum grænnar orku er fokið út
í veður og vind. „Tækifærin okkar liggja í
orkunni“ segja allir. En er það raunin?
Bændablaðið kemur út 23 sinnum á ári.
Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í
pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (23. tölublöð) kostar þá kr. 14.900
með vsk. (innheimt í tvennu lagi). Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar
11.900 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Borgartúni 25, 4. hæð - 105 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
LEIÐARI
Verklag og
forgangsröðun
Í þessu fyrsta tölublaði Bændablaðsins
árið 2023 má finna sögu bænda á
Suðurlandi sem segja farir sínar ekki
sléttar í samskiptum við Matvælastofnun
(MAST). Ákvörðun um að veita þeim
Ragnari og Hrafnhildi, bændum á Litla-
Ármóti, ekki undanþágu, því þau notuðust
við eyrnamerki á nautgrip sem MAST taldi
ekki samræmast reglugerð, dró dilk á eftir
sér. Sú túlkun, að eyrnamerkin væru svo
ótæk að fleygja þurfti heilum nautsskrokk
í flýti, kom bændunum að óvörum. Þau
reyndu að bregðast fljótt við og finna
lausnir en MAST stóð keik við ákvörðun
sína og úr varð ellefu mánaða langt
málaferli. Ákvörðun MAST hefur nú verið
úrskurðuð ógild hjá matvælaráðuneytinu og
geta bændurnir nú sótt skaðabætur. Fleiri
slík mál eru í ferli.
Að tryggja uppruna matvæla er tilgangur
reglugerðar um merkingu búfjár og sýnt
þótti að þrátt fyrir að téður nautgripur
hafi verið merktur með handskrifuðu
gripanúmeri, léki enginn vafi á uppruna
hans. Þykir því furðulegt að MAST
skyldi bera fyrir sig túlkun sína á sömu
reglugerð og ganga langt í rökræðum um
óafmáanleika prentstafa. Tilgangurinn
helgaði ekki meðalið.
Meðan á merkingarmálaferlunum
stóð, með tilheyrandi notkun á tíma og
fjármunum stofnunarinnar, komst upp um
stórfellt dýraníð í Borgarfirði.
Áhyggjufullir íbúar sögðust hafa sent
ábendingar gegnum tilkynningahnapp
vefsíðu MAST þegar þeir urðu varir við illa
meðferð á hrossum í hesthúsi í Borgarnesi.
Þessar ábendingar finnast hvergi, þeir
sem þær sendu fengu engar staðfestingar
á tilkynningum sínum og MAST virðist
ekki hafa móttekið ákall um aðgerðir fyrr
en málið komst í hámæli í fjölmiðlum.
Stofnunin hefur verið gagnrýnd harðlega
fyrir seinlæti í þessu stóra máli. Talsmenn
hennar hafa gefið út að hún fylgi útgefnu
verklagi við eftirlit, eftirfylgni, beitingu
þvingana og refsinga samkvæmt lögum
og reglugerðum og að hún hafi gert það
í þessu máli. Þetta er jú ríkisstofnun, sem
verður að fylgja þeim verklagsreglum sem
þeim er sett í hvívetna.
„Ég hef svolítið verið að reyna að
skilja starfsemi Matvælastofnunar en
margt er þar sem er erfitt að átta sig á. Ef
maður spyr hvort Matvælastofnun hafi
nægilegar valdheimildir til að bregðast
við í dýraverndarmálum þá eru svörin jafn
mörg og ólík og fólkið sem maður talar við.
Sama á við um það hvort Matvælastofnun
vanti fjármuni til að ráða fleira fólk, þá eru
svörin annaðhvort að það vanti ekki fólk
eða að það sé svo mikið að gera að fólkið
nái ekki að sinna verkefnunum,“ segir
Hilmar Vilberg Gylfason lögfræðingur
hér í blaðinu.
Yfirstandandi úttekt Ríkisendurskoðunar
á störfum MAST mun vonandi leiða í ljós
hvort og þá hvar potturinn sé brotinn í
starfsemi og verklagi stofnunarinnar. Þarf
MAST skýrari valdheimildir og verkferla
til að bregðast fumlaust við þegar viðamikil
dýraverndarmál eru annars vegar? Þarf
betri og skýrari tilgang þeirra reglugerða
sem farið er eftir? Þarf aukinn mannafla
inn í þessa mikilvægu stofnun?
Eitthvað þarf að bæta, því á meðan
stofnunin gekk hart fram í máli sem virðist
þó nokkuð borðleggjandi þegar í það er
rýnt, þá endurspeglast ákveðin vangeta í
svifaseinum viðbrögðum þegar stærra og
viðameira mál er annars vegar.
Guðrún Hulda Pálsdóttir
ritstjóri.
Út í veður og vind
GAMLA MYNDIN
Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0300 – Blaðamenn: – Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Hulda Finnsdóttir hulda@bondi.is - Sigrún Pétursdóttir
sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: thordis@bondi.is − Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
Frá Búnaðarþingi 1949 sem haldið var á Egilsstöðum. Mynd / Myndasafn Bændasamtaka Íslands
„Í garðyrkjunni eru um 200 fyrirtæki starfrækt á Íslandi en þeim hefur fækkað. Þá hefur raforkuverð
til garðyrkju lítið breyst undanfarið en ljóst að hagurinn af því að markaðssetja vöru sem lífræna
eða framleidda undir formerkjum grænnar orku er fokið út í veður og vind.“ Mynd / ghp