Bændablaðið - 12.01.2023, Qupperneq 10

10 Bændablaðið | Fimmtudagur 12. janúar 2023
FRÉTTIR
Eyþór Einarsson, sauðfjárræktar­
ráðunautur hjá Ráðgjafarmiðstöð
landbúnaðarins, segir að ákveðin
tímamót hafi verið í sæðingum í
vetur, þegar ákveðið var að bjóða
upp á slíka hrúta. „Þrír hrútar með
þessa arfgerð voru í boði, tveir
þeirra voru meðal þeirra vinsælustu
og sá þriðji endaði í 23. sæti. Það
má ætla að þeim megi þakka að
hlutfallsleg þátttaka í sæðingum
var svo góð sem raun bar vitni.“
ARR-hrútarnir góðir sæðisgjafar
„Ásóknin var mismikil eftir
landshlutum í þessa hrúta, líkt
og við var að búast, en þar sem
þeir stóðu sig afbragðsvel sem
sæðisgjafar kom ekki mikið til þess
að þyrfti að beita forgangsröðun,“
segir Eyþór.
En samkvæmt reglugerð sem
veitti undanþágu fyrir notkun
þessara hrúta á sæðingastöðvum
áttu tiltekin riðusvæði að njóta
forgangs ef eftirspurn væri meiri
en framboð af sæði. „Úr Fróða frá
Bjargi voru sendir 2.130 skammtar
til bænda.
Þessi hrútur kom nýr inn á
sæðingastöð í haust eftir að hafa
tekið þátt í afkvæmarannsókn á
Bergsstöðum í Miðfirði. Vinsældir
hans byggja væntanlega á því að
Fróði er mjög álitlegur bæði sem
lambafaðir og ærfaðir en nokkur
reynsla er komin á dætur hans sem
lofar afar góðu. Gimsteinn 21­001
frá Þernunesi kemur þar skammt á
eftir með 1.925 skammta.
Það er síðan ekki útséð með
hvor þeirra hefur verið í raun meira
notaður, þar sem reyndin er að ekki
nýtast allir skammtar. Samkvæmt
stöðu á skráningum sæddra áa í
Fjárvís stuttu eftir áramót þá var
mjótt á munum hjá þessum tveimur,
Fróði með 1.202 sæddar ær en
Gimsteinn 1.153 en talsvert virðist
enn óskráð,“ segir Eyþór.
Lofandi alhliða kynbótahrútar
„Þriðji mest notaði hrúturinn
er síðan Hnaus frá Mýrum 2 í
Hrútafirði. Hann var ekki síður
vinsæll í pöntunum heldur en Fróði
og Gimsteinn en illa gekk að ná
úr honum sæði í upphafi vertíðar.
Næstir koma svo Kraftur frá Skarði
og Alli frá Snartarstöðum. Báðir
mjög lofandi alhliða kynbótahrútar.
Næstur á eftir þeim kemur svo
Grettir frá Skógum og er hann í
raun vinsælastur af „eldri“ hrútum
stöðvanna. Hann er mórauður að
lit og líklega hefur aldrei verið jafn
sterkur lambafaðir á stöðvunum
sem skartar þeim lit,“ segir Eyþór.
Hann segir að útsendir skammtar
endurspegli ekki að fullu vinsældir
hrútanna þar sem þeir séu misgóðir
sæðisgjafar. „Ásamt Hnaus, þá var
mikil eftirspurn eftir Gullmola frá
Þernunesi, Anga frá Borgarfelli,
Glæsi frá Litlu­Ávik og Baldri
frá Urriðaá. En þeir önnuðu ekki
eftirspurn af ýmsum ástæðum.
Gullmoli stóð sig í raun vonum
framar en ekki er við því að búast
að lambhrútar séu jafn öflugir
sæðisgjafar og fullorðnu hrútarnir.
Hann er hins vegar í hópi þeirra 10
hrúta sem mest sæði var afgreitt úr,
með 1.045 skammta.“
Höfðingjarnir Raftur og Grábotni
Eyþór segir að í gegnum tíðina
hafi það stundum farið saman að
vinsælustu hrútarnir séu jafnframt
frábærir sæðisgjafar og nefnir hina
kunnu höfðingja Raft 05­966 og
Grábotna 06­833 til marks um
það. „Þeir gefa hugmynd um það
hvað bestu hrútarnir geta annað
miklu. Grábotni er sá hrútur sem
flestir skammtar hafa verið sendir
út til bænda frá sæðingastöðinni í
Þorleifskoti eða 2.865 skammtar
árið 2010. Á stöðinni í Borgarnesi
á Raftur metið, þó ekki liggi fyrir
hvað voru nákvæmlega sendir út
margir skammtar úr honum en hann
gaf 3.024 skammta árið 2009 og
var þá vinsælasti hrútur stöðvanna.“
Hátt sæðingahlutfall
Almennt var þátttaka býsna góð
í sæðingum, að sögn Eyþórs.
„Stöðvarnar sendu frá sér alls tæpa
34 þúsund skammta þetta haustið.
Ef gert er ráð fyrir að um 70 prósent
af því hafi nýst þá myndi það gefa
tæplega 24 þúsund sæddar ær.
Samkvæmt bráðabirgðatölum frá
Matvælastofnun er áætlað að ásett
sauðfé í landinu sé alls um 370
þúsund kindur. Ef horft er á þátttöku
sæðinga út frá heildarfjölda sauðfjár
þá má áætla sæðingahlutfallið 6,4
prósent þetta árið. Þetta hlutfall var
5,8 prósent á síðustu sæðingavertíð
í desember 2021 og árin 2017 til
2019 var þetta hlutfall innan við
fimm prósent. Á síðustu tíu árum
hefur þetta hlutfall einu sinni
verið hærra en í ár, en það var árið
2012 þegar sæddar voru rúmlega
32 þúsund ær. Þá var fjárfjöldinn
mun meiri, eða rúmlega 476 þúsund
kindur, en sæðingahlutfallið þá var
6,8 prósent,“ segir Eyþór.
Hann segir að veðurfar hafi sett
aðeins strik í reikninginn þetta árið
og hefði því verið meira sætt ef allt
hefði gengið að óskum. Síðustu
fjórir sæðingadagarnir, frá 17.
til 20. desember, hafi verið mjög
erfiðir vegna ófærðar og því aðeins
sæddar fáar kindur á heimasvæðum
stöðvanna þessa daga. Eftirspurn
eftir sæði er þó farin að dragast
mikið saman þegar svo langt er
liðið á fengitímann.
Hrútar með lítið næmar eða
verndandi arfgerðir
Eyþór segir að af þeim 47 hrútum
sem voru í boði hafi 20 hrútar
borið arfgerðir sem ekki teljast
hlutlausar með tilliti til næmi fyrir
riðuveiki. „Þeir bera þá einhverja af
breytileikunum T137, N138, C151,
H154 eða R171.
Nú standa yfir rannsóknir á næmi
þessara breytileika fyrir riðu og
vonandi kemur fljótlega í ljós hvort
allir þeir áhugaverðu breytileikar
sem finnast í þessum hrútum standist
væntingar. Í heildina voru sendir út
tæplega 15 þúsund skammtar úr
þessum 20 hrútum. Ef gert er ráð
fyrir 70 prósenta nýtingu á sæðinu,
að fanghlutfallið verði 65 prósent
og að frjósemi ánna verði 1,85,
þá má búast við rúmlega 12.400
lömbum sem eiga möguleika á að
erfa þessa breytileika. Reyndar mun
ekki nema rúmur helmingur þeirra
fá breytileikana því flestir hrútarnir
eru arfblendnir. En best væri að taka
sýni úr þessum lömbum strax í vor til
þess að vita hvaða arfgerð þau bera.
Ef bara er horft til „ARR­
hrútanna“ þá má samkvæmt sömu
forsendum gera ráð fyrir að úr
sæðingunum skili sér rúmlega 3.000
lömb og af þeim ætti helmingurinn
að bera ARR­genasamsætuna
eða breytileikann „R“ í sæti 171
á príongeninu.“
Endurnýjun hrúta
Í meðfylgjandi töflu er merkt
við 19 hrúta sem ákveðið hefur
verið að fella. Eyþór segir að um
eðlilega endurnýjun sé að ræða en
mikilvægt sé að skipta út hluta af
hrútakostinum árlega.
Fyrir ræktunarstarfið er
það mikilvægt með tilliti til
erfðaframfara og þá er það líka
mikilvægt til að viðhalda áhuga
bænda á sæðingunum. Flestir
þessara hrúta fara vegna þess að
þeir hafa skilað hlutverki sínu en
líka séu þar hrútar sem felldir voru
af heilsufarsástæðum.
Hvetur Eyþór að lokum þá
bændur sem enn eiga eftir að skrá
sæðingarnar í Fjárvís að gera það,
því mikilvægt sé að fá þessar
skráningar inn svo hægt sé að
fylgjast með árangri sæðinganna.
Hrútur PrP arfgerð Stöð Skammtar Afdrif
1 Fróði 18-880 frá Bjargi Hyrndur ARQ/ARQ Suðurland 2.130
2 Gimsteinn 21-899 Þernunesi Kollóttur ARR/ARQ Vesturland 1.925
3 Hnaus 20-890 frá Mýrum 2 Hyrndur AHQ/ARQ Vesturland 1.725
4 Kraftur 19-883 frá Skarði Hyrndur AHQ/ARQ Suðurland 1.415
5 Alli 19-885 frá Snartarstöðum Hyrndur ARQ/ARQ Vesturland 1.375
6 Grettir 20-877 frá Ytri-Skógum Hyrndur ARQ/ARQ Vesturland 1.350
7 Angi 18-882 frá Borgarfelli Hyrndur ARQ/ARQ Suðurland 1.215
8 Askur 19-884 frá Kirkjubæjarklaustri II Hyrndur ARQ/ARQ Suðurland 1.065
9 Gullmoli 22-902 frá Þernunesi Kollóttur ARR/ARQ Suðurland 1.045
10 Þór 21-896 frá Ytri-Skógum Hyrndur AC151RQ/ARQ Vesturland 1.035
11 Austri 20-892 frá Stóru-Hámundarstöðum Hyrndur ARQ/AT137RQ Suðurland 985
12 Galli 20-875 frá Hesti Hyrndur ARQ/ARQ Suðurland 950 Felldur
13 Strokkur 21-898 frá Hesti Hyrndur ARQ/ARQ Suðurland 925
14 Glæsir 19-887 frá Litlu-Ávík Kollóttur ARQ/ARQ Vesturland 890
15 Svörður 18-854 frá Hesti Kollóttur AN138RQ/ARQ Vesturland 840
16 Bikar 17-852 frá Syðri-Reykjum Kollóttur ARQ/ARQ Suðurland 820 Felldur
17 Jaður 20-891 frá Múlakoti Hyrndur ARQ/ARQ Vesturland 800
18 Rammi 18-834 frá Hesti Hyrndur ARQ/ARQ Suðurland 790 Felldur
19 Móri 19-888 frá Klúku Kollóttur ARQ/ARQ Suðurland 780
20 Sævar 21-897 frá Ytri-Skógum Hyrndur ARQ/ARQ Suðurland 775
21 Baldur 19-886 frá Urriðaá Hyrndur AHQ/ARQ Vesturland 750
22 Þokki 17-853 frá Lundi Kollóttur AN138RQ/ARQ Vesturland 735 Felldur
23 Hornsteinn 22-901 frá Þernunesi Hyrndur ARR/ARQ Suðurland 730
Sigurður Már
Harðarson
smh@bondi.is
Hrútum sæðingastöðvanna raðað eftir fjölda
útsendra skammta veturinn 2022–2023
Fróði 18-880 frá Bjargi í Miðfirði var vinsælasti hrúturinn í síðustu sæðingavertíð. Myndir / Aðsendar
Gimsteinn frá Þernunesi. Næstflestir skammtar voru sendir úr honum.
Eyþór Einarsson. Mynd / Aðsend
Sauðfjársæðingar:
Fróði og Gimsteinn voru vinsælastir
– Sæðingahlutfallið er 6,4 prósent sem er það hæsta frá 2012
Fróði frá Bjargi í Miðfirði var vinsælasti hrútur sæðinga stöðvanna í
síðustu vertíð. Skammt á eftir honum kemur Gimsteinn frá Þernunesi,
sem vekur athygli þar sem hann er með viðurkennda verndandi
arfgerðina ARR gegn riðusmiti og er það í fyrsta skiptið sem boðið
er upp á slíka hrúta. Gullmoli, annar hrútur frá Þernunesi með ARR-
arfgerð, endaði sem níundi vinsælasti hrúturinn.