Bændablaðið - 12.01.2023, Side 56

56 Bændablaðið | Fimmtudagur 12. janúar 2023
Jólin eru búin og ískaldur
veruleikinn tekinn aftur við. Það
þýðir megrun og líkamsrækt hjá
sumum en tiltekt í kæliskápnum
hjá öðrum. Við ætlum að vera í
seinni hópnum í dag.
Eitt af því sem er oftar á borðum
landsmanna á jólunum en aðra
daga er rauðkál, bæði úr dós en
líka ferskt, og þar af leiðandi er oft
erfitt að finna í hvað á að nota hinn
helminginn af rauðkálshausnum
eftir að sá fyrri fór í jólakálið.
Svarið er eins og svo oft áður;
kássa! Hvernig sem kássan er og
hvernig sem hún er búin til þá er
trixið að hafa góðan grunn sem
tekur lengi og vel við því sem er
neðst í grænmetisskúffunni – og
tekur ekki óendanlega langan tíma.
Hakkað kjöt er því mjög
hentugur miðill, sérstaklega
nautahakk. Bragðgott og einfalt.
Hægeldaður vöðvi sem dettur í
sundur eftir að hafa verið eldaður
í marga klukkutíma er vissulega
meira fansí en svona stuttu eftir jól
þarf ekki allt að vera fansí.
Við notum hakk í dag
Rauðkál, gulrætur, sellerí og laukur
var það sem dagaði uppi í minni
grænmetisskúffu eftir jólin.
Hin heilaga þrenning franskrar
matargerðar, gulrætur, laukur
og sellerí, er jú ofarlega í öllum
uppskriftabókum sem teknar eru
fram um þetta leyti. Þannig að það
er væntanlega svo á fleiri heimilum.
Akkúrat svona grænmeti, hart
rótargrænmeti og sterkt kál, eldist
líka vel í skúffunni og því um að gera
að henda ekki fyrr en í fulla hnefana.
Þarna voru líka nokkrir sæmilega
útlítandi sveppir sem og soðnar
kartöflur. Fullkomið kássuefni.
Þannig að það eina sem
vantaði var próteinið. Hálft kíló
af nautahakki í þessu tilviki. Sama
magn af fersku eða svo til fersku
rauðkáli (má auðvitað nota hvítkál
ef það er til). Saxað gróft.
Svo koma sæmilega smátt
skornar gulrætur, sellerí, laukur og
soðnar kartöflur í þeim hlutföllum
að vera sirka einn þriðji á móti
kálinu og kjötinu. Hvítlaukur,
tómatpúrra og kryddjurtir,
steinselja og oregano í bland við
kjötkraft, pipar og smá salt.
Munum að kjötkraftur er svo
gott sem bragðmikið salt. Þannig
að nota annaðhvort og smakka til.
Ekki salta neitt sem ekki er búið
að smakka til. Það ætti að verða
nýársheitið.
Leynivinaleikurinn
Leynivinurinn, eða -hráefnið að
þessu sinni, er Marmite. Dökkbrún
gerdrulla, ættuð frá Englandi
eða tengdum eyjum. Stútfullt af
glútamati sem ýtir undir bragðið
af öðrum mat, sérstaklega
nautakjöti. Stútfullt af umamí,
eða fimmta bragðinu. Ef ekkert
er til Marmite-ið eða löngun til að
kaupa krukku er hægt að sleppa
því eða nota rauðvínsslettu í
staðinn. Ætti að vera nóg eftir, eða
vonandi. Líka hægt að nota mjög
dökkan bjór eins og stout eða jafn
vel smá púrtvínsslettu, mögulega
wúrshestershiresósu.
En það er gaman að eiga
Marmite og við notum það hér.
Eins og matskeið eða svo.
Framkvæmdin
Aðferðin er einföld. Steikja kjötið
og harða grænmetið. Geymum
sveppina og soðnu kartöflurnar
aðeins. Hvítlaukur, tvö, þrjú rif
eða svo. Kreistum þau og velgjum
í pönnunni þegar búið er að
steikja allt hitt. Passa að hann
brenni ekki. Hvítlaukur verður
bitur þegar hann brennur.
Steikja klípu af tómatpúrru um
leið. Eina litla dós eða samsvarandi
magn úr túbu. Tvær, þrjár matskeiðar.
Salt, pipar, kjötkraftur og umrætt
Marmite fer þá út í. Svo vatn, lítri
eða svo. Tæplega frekar en rúmlega.
Malla við vægan hita með
loki í um klukkustund. Má vera
meira, ekki mikið minna. Þegar
þessi klukkustund eða svo er
liðin eru sveppirnir skornir og
smjörsteiktir á pönnu og þeim
bætt út í ásamt soðnu kartöflunum
og kryddjurtum.
Ég var með steinselju og
oregano. Nota það sem er til og
er gott á bragðið. Ferskt ef það er
til, annars bara þurrt eins og alla
daga sem eru ekki jólin.
Gott að láta sjóða loklaust í
smástund. Sulla að lokum smá
sósujafnara út í til að þykkja
sósuna.
Ef sósujafnarinn er ekki til
er hægt að þykkja með kúfaðri
matskeið eða svo af maísmjöli
uppleystu í slettu af köldu vatni.
Ef ekkert er heldur maísmjölið er
hægt að steikja sveppina upp úr
extra miklu smjöri og strá smá
hveiti á þá áður en þeir eru hrærðir
út í kássuna.
Ætti ekki að hlaupa í kekki ef
vel tekst til og mesta hveitibragðið
steikist af með sveppunum.
Einfaldast að nota sósujafnara.
Það er ekkert vesen á honum og er
örugglega til eftir jólin – alla vega
hjá mömmu eða nágrannanum.
Borið fram heitt og ef það er til
sæmilegt brauð er sósan þess virði
að bæta á sig nokkrum kolvetnum
og moppa hana upp með því
í lokin.
Þau Svava og Bogi Pétur tóku við búinu árið
2016 af Mörtu og Ragnari, frænda Boga, en
Bogi hafði þá starfað við búið í 4 ár. Búið
er rekið með svipuðu sniði síðan þá, keyptir
voru nýir mjaltaþjónar en þeir sem voru
fyrir voru komnir til ára sinna. Einnig hafa
þau hjón bætt við kindum og hestum á búið.
Býli: Birtingaholt 1.
Staðsett í sveit: Í Hrunamannahreppi.
Ábúendur: Bogi Pétur og Svava.
Fjölskyldustærð (og gæludýra): Eigum þrjú
börn; Sigrúnu Björk, 11 ára, Karítas, 8 ára og
Breka Guðlaug, 3 ára. Tvo hunda; Rökkva,
12 ára og Perlu, sem er hvolpur. Inniköttinn
Tímon og tvær fjósakisur, Litlu Kisu og Mæju.
Stærð jarðar: 430 ha, 150 ræktaðir.
Gerð bús: Blandaður búskapur með
mjólkurframleiðslu í aðalhlutverki, erum
með allt að 120 mjólkurkýr og 2 DeLaval
mjaltaþjóna.
Fjöldi búfjár: 260 nautgripir, 20 kindur og
15 hestar.
Hvernig gengur hefðbundinn vinnudagur
fyrir sig á bænum: Förum í fjósið kvölds
og morgna og sinnum ýmsum verkum þar
yfir daginn. Gjafir eru líka partur af öllum
vinnudögum ásamt hinum ýmsu verkefnum.
Skemmtilegustu/leiðinlegustu bústörfin:
Flest verk eru skemmtileg þegar vel gengur,
rúlluhirðing er líklega ekki vinsælasta verkið.
Börnunum finnst gaman að vera í kringum féð
og kálfana og öll fjölskyldan nýtur sín saman
í hestamennsku. Það er líka skemmtilegt að
rækta, bæði búpening og gróður, það er afar
gefandi og skemmtilegt.
Hvernig sjáið þið búskapinn fyrir ykkur
á jörðinni eftir 5 ár: Með svipuðu sniði og
vonandi meiri kvóta.
Hvað er alltaf til í ísskápnum: Mjólk, smjör
og ostur.
Hver er vinsælasti maturinn á heimilinu:
Lamba- og nautasteik er oft á borðum og börnin
halda mikið upp á grjónagraut. Pitsa er líka
vinsæl.
Eftirminnilegasta atvikið við bústörfin:
Þegar við tókum við búinu stendur auðvitað
upp úr og þegar við kvöddum flórsköfurnar og
fengum okkur flórgoða, það voru góð tímamót
í fjósinu hjá okkur. Eftirlætiskýr og gæðagripir
eru líka alltaf eftirminnileg og var mjög gaman
og eftirminnilegt þegar fyrsta folaldið í okkar
ræktun fæddist.
Birtingaholt
BÆRINN OKKAR
MATARKRÓKURINN
Haraldur Jónasson
haradlur@gmail.com
Afgangakássa
Munum að kássa er best upphituð daginn eftir eða daginn þar á eftir. Sem þýðir að afgangar af afgangakássu er
það besta sem janúar hefur upp á að bjóða. Mynd / Hari