Gátt - 2010, Side 10

10
F R Æ Ð S L U M I Ð S T Ö Ð A T V I N N U L Í F S I N S
g á T T – á R S R I T – 2 0 1 0
þar sem ég var ein með strákana mína litla […] var ekki
bundin af neinu, […] þeir voru báðir á leikskólaaldri, þannig
að þá var ég að hugsa um að fara […] að læra,“ sagði 40
ára verslunarstarfsmaður. „Þegar þú gerir tilraun til að fara
aftur af stað þá, koma börnin, þá er bara sjálfhætt,“ er upp-
lifun 29 ára bankastarfsmanns. Svo getur verið lítið og mikið
af tímanum. Við sjáum nokkrar hliðar á „tímaleysi“, sumir
vinna mikið og geta því ekki bætt við sig námi að vinnu
lokinni, aðrir hafa svo mikið að gera í vinnunni að þeir geta
ekki sótt námskeið á vinnutíma. Sumir svara að það sé „ekki
hægt í bili“ að fara í nám, eða að þeim finnst námskeiðin
of löng, vilji ekki binda sig lengi. Vandinn við útskýringar á
þessum nótum er reynsla margra af því að fólk getur oft og
iðulega skapað tíma til þess sem því finnst skipta máli. Tími
og tímaleysi getur þannig verið mjög persónuleg tjáning á
miklu álagi eða streitu en líka afsökun sem er auðvelt að
grípa til (Jón Torfi Jónasson og Jóhanna Rósa Arnardóttir,
1999; Merriam o.fl., 2007). Í viðtölum okkar bar tímaleysi oft
og iðulega á góma, „ég sé ekki fram á að geta haft nokkurn
tíma fyrir nám“ sagði 37 ára skrifstofustarfsmaður og 40 ára
verslunarstarfsmaður sagði: „Það hefur verið brjálað að gera
í vinnunni og aldrei minna en 10 tíma vinnudagar og yfirleitt
allar helgar.“
á L A g
Í nokkrum rannsóknum kemur fram að ótti um að ráða ekki
við álagið haldi sumum frá skipulagðri fræðslu. Slík svör
koma gjarnan frá fólki sem vinnur mikið og/eða ber hitann
og þungann af rekstri stórs heimilis (sbr. til dæmis Bolder,
Hendrich, Nowak og Reimar, 1994; Perez, 2009; Renaud,
Lakhdari og Morin, 2004). Svipuð viðhorf má finna meðal
viðmælenda í rannsóknum okkar, 29 ára bankastarfsmaður
lýsir aðstæðum sínum á eftirfarandi hátt: „… ég verð ólétt
og eignast börn […] og er í mikilli vinnu eða er að vinna í
banka og annað sem tefur og ég einhvern veginn, einhvern
veginn fékk mig bara ekki til að halda áfram, þú veist mér
fannst það bara vera of mikið álag“.
K o S T N A Ð U R
Sumir nefna háan kostnað sem ástæðu þess að þeir taki ekki
þátt í fræðslu. Kostnaður getur til dæmis birst í formi nám-
skeiðsgjalda, ferða- og efniskostnaðar og vinnutaps. Margir
vega og meta þennan kostnað á móti því sem þeir sjá að
komi í staðinn. Fyrir suma er hagstæðara að vera á lægri
launum og fara ekki í skóla en að verða af launum í tiltekinn
tíma og þurfa svo að vinna tapið upp með hærri tekjum að
námi loknu. Kostnaðurinn getur vissulega líka birst í löngum
fjarvistum frá fjölskyldu, vinum og áhugamálum. Það getur
og hindrað manneskju í að taka þátt í fræðslu þurfi hún að
leggja út fyrir námskeiði fyrst og fá síðar endurgreiðslu frá
stéttarfélagi að því loknu, en slíkar reglur hafa líka sínar
skýringar (Jón Torfi Jónasson og Jóhanna Rósa Arnardóttir,
1999; McGivney, 1996; Ostiguy, Hopp og MacNeil, 1998).
Í gögnum okkar kemur fram að kostnaðarliðurinn reynist
ekki hvað síst einstæðum mæðrum erfið hindrun, „… ég sé
ekki fram á að ég geti það, ekki í nánustu framtíð“ sagði ein
þeirra, 34 ára verslunarstarfsmaður, hún greindi frá því að
það héldi meðal annars aftur af henni að framhaldsskólanám
væri ekki lánshæft. En jafnvel þótt um lánshæft nám sé að
ræða þá dugar það ekki alltaf til þar sem fólk óttast að ná
ekki tilskyldum námsárangri. Það er stór ákvörðun „… að
vera ein með þrjú börn og ætla að fara í nám og ef ég fell þá
fæ ég ekki námslánin“ sagði 40 ára verslunarstarfsmaður.
S L Æ M R E Y N S L A A F S K ó L A
Það er nokkuð algengt að fólk gefi upp, beint eða óbeint,
að slæm reynsla af skóla liggi að baki fjarveru þeirra frá
skipulagðri fræðslu. Slæma reynslan getur spannað allt frá
einelti (Þóra Ásgeirsdóttir, 2009) til þess að hafa fundist
skólinn gagnslaus og/eða leiðinlegur. Þá er mjög algengt að
þeir sem ekki taka þátt í fræðslu hafi enga trú á því að nám
geti bætt stöðu þeirra eða gagnist við þær aðstæður sem
þeir búa við (Perez, 2009). Sumum líður af þessum ástæðum
illa á námskeiðum, í skóla eða í skólalegu umhverfi og sneiða
þess vegna hjá frekari þátttöku í fræðslu (Jón Torfi Jónasson,
2001). „Það eru náttúrulega erfiðar upplifanir úr skóla, mér
finnst það standa upp úr svona ef ég hugsa aðeins til baka,