Gátt - 2010, Blaðsíða 58

58
F R Æ Ð S L U M I Ð S T Ö Ð A T V I N N U L Í F S I N S
g á T T – á R S R I T – 2 0 1 0
V E R K F Æ R A K I S T A M A T S A Ð I L A V I Ð
R A U N F Æ R N I M A T
Í umræðum og kynningu á raunfærnimati eru tvær spurningar sem oftar en ekki er varpað
fram: Er ekki erfitt að greina hvort sá sem fer í mat hafi þá þekkingu sem krafist er og er
hægt að treysta niðurstöðunni?
Það verður að segjast eins og er að oft gengur illa að sannfæra þá sem spyrja að í
flestum tilvikum sé frekar einfalt að greina þekkingu og því hægt að treysta niðurstöðunni.
Eftir að hafa rætt við fjölda matsaðila og setið mörg matsviðtöl leikur enginn vafi á því í
huga greinarhöfundar hver svörin við þessum spurningum eru. Efasemdir þeirra sem ekki
hafa komið með beinum hætti að raunfærnimatsverkefnum eru þó skiljanlegar.
Á þeim stutta tíma, sem raunfærnimat hefur viðgengist, hefur aðferðafræðin þróast. Hér
á eftir verður leitast við að gera grein fyrir með hvaða hætti sú þróun hefur orðið og hvaða
verkfæri hafa bæst við eða eru á leiðinni í verkfærakistuna.
HAUKUR HARÐARSoN
Haukur Harðarson
Við þróun á raunfærnimati hefur
Fræðslu miðstöð atvinnulífsins byggt
á þeirri þróun sem orðið hefur í Evrópu, þ.á m. European
guidelines for validating non-formal and informal learning
sem hafa verið í þróun hjá Cedefop frá árinu 2004. Árið 2009
kom út endurbætt útgáfa af þessum viðmiðunarrammaum
framkvæmd raunfærnimats. Þar er m.a. lögð áhersla á að
matstæki verði að taka mið af því sem meta á.
Matstæki geta því verið mismunandi eftir starfsgreinum
og eftir því hvaða fög innan viðkomandi starfsgreinar á að
meta. Þegar námið, sem meta á, hefur verið skilgreint er
hægt að fá betri sýn á hvaða mælitæki þjónar best tilgangi
matsins. Tækið þarf að uppfylla eftirfarandi skilyrði:
Lögmæti – tækið verður að mæla það sem því er ætlað •
að mæla.
Áreiðanleiki – yrði niðurstaðan sú sama við endurtekið •
mat við sömu aðstæður?
Sanngirni – hversu laus er niðurstaða matsins við hlut-•
drægni og fordóma (út frá samhengi, menningu og
persónum)?
Vitræn umgjörð – gerir tækið fagaðilanum kleift að •
meta breidd og dýpt þeirrar færni sem einstaklingurinn
býr yfir?
Þjóni tilgangi – tryggja þarf að tilgangur matstækisins •
fari saman við það sem á að mæla.
Sjá nánari lýsingar í European Guidelines for the Validation
of Non-formal and Informal Learning, 2009.
Þegar matsaðili er beðinn um að lýsa upplifun sinni af
raunfærnimati hefur svarið oftar en ekki verið í þessum dúr: Ef
þekkingin er til staðar þá verður raunfærnimat meira eins og
samtal tveggja fagmanna. Það er auðvelt að greina hvort það
er innstæða fyrir því sem sagt er. Svarið er lýsandi og hefur
reynst vel við að lýsa raunfærnimati fyrir tilvonandi matsaðila.
Þau matstæki, sem mest hafa verið notuð hér á landi, eru
færnimappa, sjálfsmat á móti settum viðmiðum og samtal
milli matsaðila og þess sem kemur í mat. Vinsælt er að nota
hjálpartæki eins og rissblöð, myndir eða hluti sem tengjast
viðkomandi námsþætti.
Jón Eiríkur Guðmundsson, kennari við Tækniskólann,
skóla atvinnulífsins, hefur komið að námskeiðum FA um
raunfærnimat. Hlutverk hans þar hefur verið að lýsa þeim
aðferðum, sem hann beitir, til að kanna hvort þekking er
til staðar. Hann tekur gjarnan dæmi um áfangann TIH110
– timburhús. Hér er um að ræða tíu eininga áfanga sem
spannar breitt svið. Jón Eiríkur segist byrja á því að teikna
grunn af húsi á blað. Síðan er timburhúsið smíðað með kroti
og krassi, algengar spurningar frá Jóni eru: Hvaða efni ertu
að nota þarna? Af hverju ferðu þessa leið? Hvað gerist ef
ekki er hugað að …? Eitt af því mikilvægasta er þó að hans
mati að fá þann sem kemur í mat til að slaka á. Stundum eru
einstaklingar taugaóstyrkir í upphafi en ef hægt er að skapa
traustan grundvöll að samtalinu verður það mun liprara.
Raunfærnimat á móti námsskrám á Íslandi hefur á
undanförnum árum einkum snúist um fagþætti iðngreina.
Það hefur komið nokkuð á óvart að matsaðilar hafa í flestum
tilvikum talið að færnimappa ásamt samtali með hjálpar-