Læknaneminn - 01.12.1974, Blaðsíða 14

Það sem helst getur gagnað honum er að segja frá
sorg sinni og hryggð. Slíkt getur kannski auðveldað
lionum að ná því stigi, að hann sætti sig við orðinn
hlut.
Þessi síðari tegund af depressio er yfirleitt hljóð
og orð mega sín þá lítils. Helst er unnt að hjálpa
þessum sjúklingum með orðlausum skilningi, t. d.
með því að sitja hjá þeim og e. t. v. halda í höndina
á þeim. A þessu stigi hafa þeir ekkert gagn af heim-
sóknum, þar sem verið er að telja í þá kjark. Slíkt
tal er eingöngu neikvætt fyrir þennan tilfinningafer-
il, meðan fólk er að búa sig undir að sætta sig við
orðinn hlut.
Starfsfólkið þarf að skilja þetta og geta skýrt það
út fyrir ættingjunum.
Þessi depressio er gagnleg og nauðsynleg fyrir
sjúklingana og gerir þeim kleift að skilja við lífið
sáttir og rólegir.
A& sætta sit/ vi& paS scm ckki verSur
umfláiS
Ef sjúklingarnir hafa haft nógan tíma til að ganga
í gegnum hin stigin, ná þeir stigi þar sem þeir eru
hvorki reiðir né sárir vegna örlaga sinna.
Þeir eru búnir að fá útrás fyrir tilfinningar sínar,
bæði öfundina gagnvart þeim sem fá að lifa og vera
heilbrigðir, og reiðina gagnvart þeim sem ekki þurfa
að horfast í augu við dauðann; þeir hafa reynt viðj-
ar þunglyndisins vegna alls sem þeir hafa glatað.
Þessir sjúklingar eru þreyttir og máttfarnir. Þeir
þurfa mikið að sofa og þeir móka venjulega stutta
stund í einu, ekki ósvipað og nýfædd börn.
Það er ekki um að ræða uppgjöf eða fullkomið
vonleysi, heldur sætta þeir sig við örlögin. Það þýð-
ir ekki, að þeim líði vel og þeir séu sáttir við allt og
alla.
Hér er um ræða eins konar tilfinningalegan dofa,
eins og verkurinn sé horfinn og baráttan liðin hjá
og sjúklingarnir fái nokkurs konar endanlega hvíld
á undan ferðinni löngu.
Áhugi þeirra á umhverfinu dvínar, þeir vilja fá
að vera í friði og losna við geðshræringar daglega
lífsins, og þeim ber að hlífa við áhyggjum fjölskyld-
unnar. Þeir vilja oft lösna við heimsóknir, og þeir
tala yfirleitt ekki mikið. Heimsóknir eiga að vera
stuttar og aðeins þeir allra nánustu. Á þessu stigi eru
þeir í þörf fyrir þögult samband frekar en samtöl og
þurfa að skynja að staðið sé með þeim.
Það getur verið hollt fyrir okkur hin að fylgjast
með þessu fólki, við skiljum þá, að dauðinn er e.t. v.
ekki eins hræðilegur og við héldum.
Eg hef þá lýst þessum 5 stigum, sem sjúklingarn-
ir ganga í gegnum. En til eru undantekningar. Sum-
ir berjast alveg fram undir endalokin. Þeir halda
dauðahaldi í vonina og er ómögulegt að sætta sig
við orðinn hlut. En einn góðan veðurdag segja þeir:
„Nú get ég þetta ekki lengur.“ Því lengur sem þeir
afneita dauðanum, því erfiðara verður að ná loka-
stiginu með ró og virðuleika.
Fjölskyldunni og starfsfólkinu finnst þetta fólk oft
vera mjög sterkt og getur stundum stappað í það
stálinu og talið því trú um, að það eina rétta sé að
berjast, allt annað sé því ósamboðið og jafnvel svik
við ættingjana.
Hvernig fer þá þegar sjúklingurinn er húinn að
sætta sig við dauða sinn, en ættingjarnir eða lækn-
arnir eru á annarri skoðun og vilja berjast harka-
lega fyrir lengra lífi?
Þetta verður e. t. v. best skýrt með dæmi: Mjög
vel gerð fimmtug kona var með illkynja æxli í kvið-
arholi og hafði mikla verki. Hún reyndi að hjarga
sér sem mest sjálf og þurfti litla hjúkrun. Hún hafði
búið í mjög góðu hjónabandi og átti uppkomin
börn. Henni fannst líf sitt hafa borið ávöxt og var
tilbúin að deyja.
Eina ástæðan til þess, að hún gafst ekki upp var,
að eiginmaður hennar gat engan veginn sætt sig við,
að hún væri að deyja. Skurðlæknarnir töldu, að eitt-
hvað væri að vinna með „palliativri“ aðgerð og eig-
inmaðurinn vildi, að allt hugsanlegt væri gert til að
lengja líf hennar. Um leið og konan fékk að vita um
skurðaðgerðina þurfti hún miklu meira af verkja-
lyfjum en áður. Hún varð eirðarlaus og óróleg og
var stöðugt að biðja um sprautur. Konan vildi alls
ekki gangast undir aðgerðina, en hafði ekki þrek til
að setja sig á móti manni sínum og læknunum.
Þegar hún var komin inn á skurðstofuna fékk hún
bráð geðveikiseinkenni með rugli, ofskynjunum, of-
sóknarkennd og ótta. Það varð að hætta við aðgerð-
ina.
Þegar höfundur bókarinnar kom til hennar dag-
12
LÆKNANEMINN