Læknaneminn - 01.12.1974, Blaðsíða 57

an kroppinn og húðin flagnaS af eftirleiðis.“ (I,
437).
,;Só11 þessi meinast innkomin með Vestmannaeyja
skipi, þar hún birjaði fyrst í Landeyjum, strax eftir
það skipið kom og ferð varð þangað í land, hvaðan
4 menn fluttu hana austur í Vestur-Skaptafellssýslu.
A báðum stöðum og á Seltjarnarnesi varð hún eink-
um skjæð.“ (I, 437-438).
,,Nærstliðið Tíðindaár (vor 1798-vors 1799) hef-
ir hvörki verið mannskjæðt né sóttnæmt á fullorðn-
um; því þó fólk væri víða hvar lasið um sláttinn
1798, lá það þó á færstum stöðum rúmfast. Seinustu
Tíðindi géta þeirra skjæðu landfarsóttar, sem burt-
tók mörg hörn og unglinga Sunnan- og Vestan-
lands; tjá þau, að hún gengið hafi um nokkurn part
af Vesturlandi, en væri þá þau enduðu að ganga
nyrðra; dóu mjög fáir af þessari sótt Vestanlands,
en mikið skjæð varð hún fyrir norðan og austan á
hörnum, allt að 10 ára gömlum þó hvað hættulegust
frá lta til 3ja árs; úr henni dóu í Varðasýslu 110
hörn, í Þingeyjarsýslu 96, þar af 60 á 1. og 2. ári,
26 á 2., 3. og 4. ári, og 10 á hinum árunum, allt til
þess lOda árs. í Suður-Múla-sýslu dóu 60 hörn úr
téðri sótt, frá Aðventu 1797 til Aðventu 1798.“ (II,
118-119).
Það kemur það sama fram hér og hjá Sveini Páls-
syni (9, 718-719), að skarlatssótt hefur verið ein
þeirra sótta er gekk á þessum árum, en til viðbótar
er getið um tölu látinna barna úr þessum faraldri í
þrem sýslu. Þessar tölur virðast eiga við börn innan
10 ára aldurs og sé miðað við mannfjölda í þessum
sýslum 1801 og sömu aldursskiptingu og 1703, þá
munu 266 dáin börn af heildarfjölda barna innan 10
ára aldurs svara til liðlega 19% hans. Þetta myndi
svara til ótrúlega hárrar dánartölu úr skarlatssótt,
því aldrei er nema hluti barna næmur fyrir henni, og
hún er fátíð á börnum á 1. ári, en barnadauðinn er
sagður mestur á börnum á 1.-3. ári. Og þó talan úr
Þingeyjarsýslu, að 60 barna á 1. og 2. ári hafi látist
úr faraldrinum, sem svara til um 80% barnanna á
þeim aldri, sé eflaust eitthvað málum blandin, þá er
það eflaust rétt að yngstu aldursflokkarnir hafi orð-
ið harðast úti. En það bendir til þess að skarlatssótt-
in hafi ekki verið ein á ferðinni, heldur annar sjúk-
dómur með, sem einnig veldur bólgu í hálsi, og verð-
ur manni þá hugsað til barnaveikinnar sem einmitt
er því skæðari börnum sem þau eru yngri. Það fell-
ur einnig vel að því að sumir hafi veikst tvívegis,
þeir hafi þá fengið báða sjúkdómana hvorn eftir
annan. Schleisner segir að samkvæmt dánarskrám
presta 1798 hafi 128 dáið úr skarlatssótt og 47 úr
hálsbólgu sem álitin sé sami sjúkdómur (16, 66).
Þessum tölum ber illa saman við þær í Minnisverð-
um tíðindum en ekki eru nú tök á að meta gildi
þeirra nánar.
1827: Schleisner segir skarlatssótt hafa farið sem
farsótt um allt land 1827. Hún hófst sunnanlands í
aprílmánuði og varð ekki mannskæð nema á þeim
sem fengu bjúg (16, 53). Á dánarskrám prestanna
fyrir tímabilið 1827-1837 er dánarmein 119 manna
talið skarlatssótt (16, 37) og væntanlega eru þeir
allir frá árinu 1827 þar sem það er eina árið af þeim
sem talið er að skarlatssótt hafi gengið.
1874: „Af epidemiske Sygdomme omtales endnu
en i Vestamtets nordre Lægedistrikt optraadt exant-
hemisk Feber, der af Distriktslægen antoges for en
Skarlagensfeber, idet dens sædvanlige Symptomer
vare Brækning, Feber med Li0j Temperatur, Hals-
pine, et inden 36 Timer over hele legemet udbryd-
ende Exanthem af forskjellig Farve og Varighed, en
paafplgende, dog undertiden manglende, Afskalning,
og i nogle Tilfælde de for Skarlagensfeberen ejen-
dommelige Eftersygdomme, Oreflod og Vattersot.
De fprste Tilfælde, hvorom Distriktlægen fik Under-
retning, indtraf uden paaviselig Oprindelse i den 0st-
ligsíe Del af Isafjords Syssel i Kirkjubols og Snæ-
fjallastrandar Sogne; i Oktober forekom det fprste
Tilfælde i Kjpbstaden Isafjord. Sygdommen angreb
navnlig Bprn og unge Mennesker, og den medfprte
flere Dpdsfald, i Kjpbstaden 2 hos Bprn (et af Vatt-
ersot og Lungebetændelse, et af diphtheritisk Hals-
betændelse).“ (3, 1875, 523).
1875: „Den i Vestamtets nordre Lægedistrikt i
Efteraaret 1874 begyndte Epidemi af Skarlagensfe-
ber antog i Januar en temmelig alvorlig Charakter
og medfprte Dpden hos flere Bprn gjennem in ond-
artet Halsbetændelse. Sygdommen ledsagedes des-
uden jævnligt af Albuminuri og Otorrhö var en ikke
sjelden Eftersygdom; i Juni synes den at være op-
hprt og aflpses da af Diphtheritis. - I Öfjords Syssel
omtales en meget mildt optrædende Epidemi af
Roseola i Maj-September.“ (3, 1876, 597).
læknaneminn
47