Læknaneminn - 01.12.1974, Blaðsíða 70

um fylgir útferð og sviði. Einnig er algengt, aS
konur fari þá aS finna til sársauka viS samfarir
(dyspareunia). Kraurosis vulvae getur gert samfar-
ir ómögulegar og stundum koma fram livítflögu-
breytingar (leucoplagi) á vulva, sem fylgir kláSi.
Einhenni frá ósjálfráðu taugaherfinu
Einkenni frá ósjálfráSa taugakerfinu eru mjög al-
geng á þessum árum og eru þau mest áberandi á
stuttu tímabili í kringum tíSahvörfin. Er þá um aS
ræSa vasomotorisk einkenni, þ. e. a. s. einkenni frá
því vöSvakerfi, sem dregur saman og víkkar út æS-
ar. Einkennin lýsa sér í því, aS blóSiS eins og þýt-
ur upp í höfuSiS og veldur því, aS sjúklingarnir
roSna snögglega. Af svipuSum orsökum svitna þessir
sjúklingar oft snögglega og er þá fyrst og fremst um
aS ræSa nætursvita. Þessir sjúklingar geta fengiS
kuldatilfinningu og stundum fá þeir subjectiv
58
hjartaeinkenni, svo sem hraSan hjartslátt, sem oft
fylgir hitakófunum. TíSni þessara einkenna hefur
ekki veriS nægilega könnuS.
Á árunum 1930--1940 voru ýmsar rannsóknir
gerSar, en niSurstöSurnar voru mjög breytilegar.
Sumir héldu því fram, aS aSeins 2% kvenna fyndu
fyrir þessum einkennum, en aSrir töldu aS 80%
þeirra fyndu fyrir þeim. Neugarten og Kraines (’65)
rannsökuSu konur á ýmsum aldri, frá gelgjuskeiSi
og fram aS sextugu. Þeir komust aS raun um, aS
hitakóf og sviti væru mun algengari á árunum eftir
tíSahvörf, en á öSrum aldursskeiSum. Aftur á móti
væru önnur einkenni, sem áSur voru oft sett í sam-
band viS tíSahvörf, svo sem þreyta, höfuSverkur,
gleymni og svefnlruflanir, jafn algeng á öSrum ald-
ursskeiSum. Davis (1964-1965) rannsakaSi einn-
ig þessi atriSi og heldur því fram, aS einungis vaso-
motorisku einkennin eigi rætur sínar aS rekja til
tíSahvarfanna.
Um orsakir þessara einkenna er ekki vitaS meS
vissu. Ekki er unnt aS skýra þau meS skorti á östro-
genum því einkennin eru óþekkt hjá sjúklingum meS
litla östrogen-framleiSslu af öSrum orsökum (t. d.
vanvirkni í heiladingli og hypothalamus). Ekki er
heldur unnt aS skýra þau til fulls meS aukinni gon-
adotropinmyndun, því margar konur, sem hafa hátt
gonadotropinmagn í blóSi, fá engin hitakóf. Senm-
lega er orsakanna aS leita í starfsemi hypothalamus.
Oþægindin eru mjög mismikil, þannig aS köstin eru
bæSi mistíS og misslæm. Konur, sem úr hafa veriS
fjarlægSir eggjastokkarnir stuttu eftir tíSahvörf,
fá hvaS mest óþægindi.
Geðrwnar truflanir
Taugaveiklun, óróleiki, þunglyndi og örar geS-
sveiflur eru algeng fyrirbæri á breytingaskeiSinu.
Vafasamt er hvort orsakanna er aS leita í hormóna-
breytingum eSa hvort um er aS ræSa byrjandi elli-
breytingar. Sennilega eru orsakirnar margþættar og
fléttast þar saman bæSi innri og ytri þættir. Flestir
eru sammála um, aS skapgerS sjúklinganna skipti
meginmáli. Þannig fá örgeSja, kvíSagjarnar og út-
haldslitlar konur meiri óþægindi á breytingatíma-
bilinu en aSrar. Sumar konur fyllast skelfingu viS
tilhugsunina um, aS blæSingarnar séu endanlega aS
LÆKNANEMINN