Læknaneminn - 01.12.1974, Blaðsíða 35
Um áhrif gervilyfja
Einar Guðmundsson lœknanemi:
„Sá er mesti lœknirinn sem jlestir treysta.“ —
Galen um 200 e. Kr.
„Þú œttir að nota nýju lyfin á sem flesta sjúklinga
meðan þau ennþá virka.“ — Trousseau, 1833.
Sárstmhi: Leyndardómurinn
sem meiðir
Maður getur misst fingur án þess aS veita því at-
hygli, fyrr en hann sér þaS. Þá fyrst finnur hann til
sársauka.
Morfín og önnur álíka sterk deyfilyf geta deyft
mikinn sársauka úr stórum sárum mjög mikiS, en
geta aftur á móti stundum ekki deyft lítinn sársauka
úr litlum sárum. Öfugt við þaS, sem búast mætti viS,
er sársauki oft ekki í réttu hlutfalli viS stærS sára.
Rannsóknir hafa leitt í ljós, að sykurpilla getur
veriS að hálfu jafn áhrifamikil og venjulegur mor-
fínskammtur. Sykurpillan getur einnig virkað hálft
á við vinsælasta „ánlyfseðils“-lyfið, aspirin.
Ilrað er yervilyf?
Gervilyf (,,Placebo“) eru einnig kölluð þóknun-
arlyf. Þessi lyf ættu enga lífeðlisfræðilega verkun aS
hafa, sem gæti haft áhrif á sjúkleika fólks. Sem
dæmi um gervilyf má nefna sykurpillur og hveiti-
pillur.
Gervilyf minnka ekki aðeins ímyndaðan sársauka.
Nauðsynlegt er að hafa í huga, að sársauki er alltaf
raunverulegur þeim sem þjáist.
Gervilyf hafa verið í notkun frá upphafi vega.
Mikill hluti alþýðulækninga áður fyrr byggðist á
gervilyfjum. Ekkert af lyfjum Galens og Hippocrat-
esar er í hillum hjá lyfsölum nú á dögum.
Skrár hjá amerísku „Food and Drug Admini-
stralion" eru fullar af „einu-sinni-var“-lyfjum, sem
á dularfullan hátt hafa orðið áhrifalaus.
Ilannsóhnir á nýjum lyfjum
Þegar ný lyf sem á að rannsaka eru gefin hópi af
sjálfboðaliðum, byrja þeir venjulega að finna til
alls konar aukaverkana, sem oft eru að engu leyti
tengdar lyfjunum sjálfum, heldur stafa af áhrifum
þessara sérstöku kringumstæöna sem fólkið er við.
Til að yfirstíga þessi vandamál er notuð svoköll-
uð „tví-blind“ (double blind) aðferð. Þá fær hehn-
ingur sjálfboðaliðanna lyfið, sem prófa á, en hinn
helmingurinn fær gervilyf, sem lítur nákvæmlega
eins út. Hvorki sjálfboðaliðarnir né þeir, sem lyfin
gefa, vita hvort er hið virka lyf. MeS þessu eru að
mestu útilokuð óæskileg áhrif („placebo effect“)
eins og t. d. aukin athygli, löngun til að gleöja lækn-
inn o. fl.
Einn af hverjum þremur
Fyrir um það bil tuttugu árum síðan gerði Har-
vard svæfingalæknirinn, Harry Beecher, 15 „klín-
iskar“ rannsóknir á alls 1082 sjúklingum. Komst
hann að þeirri niðurstöðu, að í 35% tilfella minnk-
uðu gervilyf sársauka um helming. Síðan hafa að
minnsta kosti ellefu rannsóknir á 909 sjúklingum
komist að sömu niðurstöðu, þ. e. einum af hverjum
þremur varð gott að gervilyfjum.
Jafnvel sterkustu deyfilyf losa sjúklinga ekki al-
veg við sársauka, heldur deyfa þau hann að vissu
marki.
Við dæmigerðar „klíniskar“ aðstæður munu 3 af
hverjum 12 sjúklingum ekki losna aS neinu leyti við
sársauka, hversu sterk lyf, sem þeim eru gefin.
Hvorki morfín né gervilyf virka á þá. 5 af 12 munu
losna að miklu leyti við sársauka, ef þeir fá morfín,
en fá hins vegar engan bata af gervilyfjum. Þeir
fjórir sem eftir eru, eða % hluti losna við sársauk-
ann að mestu leyti, hvort sem þeim er gefið morfín
eða eitthvert gervilyf.
LÆKNANEMINN
31