Læknaneminn - 01.12.1974, Blaðsíða 72

Vitað er, að hætta á hjarta- og æðasjúkdómum
eykst með hækkandi aldri og, að karlmenn fá oftar
þessa sjúkdóma en konur. Mismunurinn milli kynj-
anna minnkar þó með hækkandi aldri og munur
milli kynja er einnig minni meðal þeirra sem búa
við l?leg lífsskilyrði.
Bandaríski læknirinn Tracy (1966) sýndi fram á,
að fram að fimmtugu eru dauðsföll af völdum mh.
cordis arterio-scleroticus 6 sinnum algengari hjá
körlum en konum. Eftir tíðahvörfin minnkar munur-
inn smám saman og eftir, að náð er 85 ára aldri er
dánartíðni úr þessum sjúkdómi jöfn hjá báðum
kynjum.
Eftir tíðahvörf eykst blóðfita (þ. e. cholesterol,
phospholipidar og triglyceridar) verulega. Jafnframt
lækkar cholesterol og phospholipidar hjá geltum
konum, ef þeim er gefið östrogen. Þessi atriði og
reyndar fleiri benda til þess, að östrogen sé á ein-
hvern hátt vörn gegn arterio-sclerotiskum sjúkdóm-
um í hjarta og æðum. Ef unnt reynist að skýra þetta
samband nánar verður e. t. v. hægt að finna ráð til
að draga úr æðakölkun.
Meðferð
Konur á breytingaskeiði þarfnast iðulega læknis-
hjálpar. Að vísu verður að lila á breytingaskeiðið,
sem eðlilegt hrörnunartímabil, en einkennin sem því
eru samfara geta verið það mikil, að þau valdi veru-
legum óþægindum, sem svo hafa óæskileg áhrif á líf
þeirrar konu sem í hlut á. í þessu sambandi er mikil-
vægt að benda á, að oft nægir ekki að veita þessum
sjúklingum venjulega læknisfræðilega meðferð,
heldur er nauðsynlegt, að gott samband og gagn-
kvæmt traust sé lil staðar og læknir og sjúklingur
geti skipst á skoðunum hindrunarlaust. Mikilvægt er,
að sá læknir sem í hlut á, viti sem mest um hagi
sjúklingsins. Lækninum ber að gefa sér nægan tíma
til að útskýra hlutina; með því móti getur hann oft
eytt kvíða og óþarfa áhyggjum sjúklingsins.
Oft er full ástæða til þess að ræða einnig við
eiginmenn sjúklinganna, en því miður vinnst sjald-
an tími til þess. Oft er unnt að hjálpa þessum sjúkl-
ingum með því að leysa ýmsan félagslegan vanda,
sem að þeim steðjar. Margar konur hafa of lítið
fyrir stafni á þessu tímabili og hefðu gagn af að fá
sér vinnu utan heimilisins. Það er því sjálfsagt að
hafa um þetta samvinnu við félagsráðgj afa, þar sem
þeir starfa.
Miðaldra konur eru nú óhræddari en áður við að
ræða kynferðisvandamál sín. Ef um er að ræða
dyspareuni er unnt að gefa smyrsl til að draga úr
sársaukanum. Einnig getur psykoterapi gert gagn.
Miðar hún þá að því að skýra út málið fyrir sjúkl-
ingnum og draga úr óþarfa áhyggjum. Margar
konur, einkum giftar, hafa samfarir fram yfir
sjötugt. Oft er þá ekki beinlínis um að ræða kyn-
ferðislega þörf, heldur umhyggju og ástúð gagnvart
eiginmanni. Það er engin ástæða til að örva konur
til að taka þátt í atferli sem þær ráða ekki við, en
stundum þurfa þær hjálp til þess að geta haldið
áfram einhverju kynferðislífi. Þess ber þó að gæta,
að karlmenn, sem teknir eru að reskjast, eiga iðu-
lega einnig við kynferðisleg vandamál að stríða.
Oft næst ekki árangur með viðtölum eða félags-
legum ráðstöfunum og þá verður að grípa til lyfja.
Þegar um einkenni frá ósjálfráða taugakerfinu er að
ræða, fer meðferðin eftir því hve þau eru á háu stigi-
Ef óþægindin eru væg, næst iðulega góður árangur
með róandi lyfjum. Gjarnan má gefa spasmoíytica
með. T. d. má nota Bellergal retard , 1 töflu kvölds
og morgna. I þessum töflum er ergotamin tartat 0.6
mg og phenemal 40 mg.
Ef óþægindin láta ekki undan Bellergal eða eru á
háu stigi, er rétt að gefa östrogenhormón, annað
hvort í töfluformi eða sprautum. Östradiol valeria-
nat, t. d. tabl. Progynova, er þá heppilegt lyf. Til að
byrj a með eru notuð 1-2 mg á dag, en ef það nægtr
ekki er skammturinn smáaukinn þangað til einkenn-
in hverfa. Þá er skammturinn aftur minnkaður, þar
til komið er að þeim lægsta skammti, sem þarf til að
sjúklingur verði einkennalaus. Oftast nægir 1 mg a
dag. Sumir læknar hafa þann sið, að láta sjúkling
taka lyfin aðeins % mánuð í senn og hvíla sig i
vikutíma á milli. Einnig er unnt að gefa östradiol-
valerianat í vöðva, t. d. Progynon-depot 10 mg í ml.
Lyfið (1 ml.) er þá gefið á 2ja-6 vikna fresti og
ákvarðast tímabilið milli sprautanna af því hvenær
einkennin koma aftur í ljós.
Þegar um östrogen-lyfjagjöf er að ræða, er alltaf
gefinn sá skammtur, sem minnstur nægir til að halda
einkennunum niðri, því of mikið magn getur valdið
60
LÆKNANEMINN